8. Sınıf Yazım Kuralları Konu Anlatımı

Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir.

Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru, ünlem vb.) konur.

Atalarımız “Ak akçe kara gün içindir.“ diyor.

Ezgi (Hiç inanasım gelmiyor.) tıp fakültesini kazanmış.

Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru, ünlem vb.) konur.

İki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz:

Sedat –onunla hiç anlaşamıyoruz– bizim takımdaymış.

İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar:

Dostlar güneş gibidir: İçinizi ısıtır, dünyanızı aydınlatır.

İki noktadan sonra cümle ve özel ad niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bunlar büyük harfle başlamaz:

Sokaklarda karşılaşmak istemediğimiz manzaralar: yere atılmış çöpler, kaldırıma park edilmiş araçlar…

Dizeler büyük harfle başlar:

Işık ışık, dalga dalga bayrağım!
Senin destanını okudum, senin destanını yazacağım.

Özel adlar büyük harfle başlar:

Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar:

Mustafa Kemal Atatürk, Ahmet Haşim, Dadaloğlu vb.

Takma adlar da büyük harfle başlar:

Deli Ozan (Faruk Nafiz Çamlıbel), Server Bedi (Peyami Safa) vb.

Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar:

Sayın Prof. Dr. Hamza Kaya, Ahmet Efendi, Ayşe Hanım, Zeynep Öğretmen vb.

Akrabalık adı olup lakap veya unvan olarak kullanılan kelimeler büyük harfle başlar:

Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan, Nene Hatun; Gül Baba, Susuz Dede, Telli Baba vb.

Akrabalık bildiren kelimeler küçük harfle başlar:

Fatma ablam gelmiş.

Gülsüm teyzemin evi çok uzak.

Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar:

Mezuniyet törenimizde Dekan da bir konuşma yaptı.

Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar:

Sayın Vali, Sayın Rektör, Sayın Başkan vb.

Mektuplarda ve resmî yazışmalarda hitaplar büyük harfle başlar:

Sevgili Arkadaşım, Aziz Dostum, Değerli Konuklar vb.

Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar:

Maviş, Boncuk, Tekir vb.

Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar:

Türk, Alman, İngiliz, Japon, Kazak, Kırgız vb.

Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar:

Türkçe, Almanca, İngilizce, Japonca; Hintçe, Azerice vb.

Devlet adları büyük harfle başlar:

Türkiye Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vb.

Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar:

Müslümanlık, Müslüman; Hristiyanlık, Hristiyan; Hanefilik, Hanefi vb.

Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar:

 Tanrı, Allah, İlah, Cebrail, Zeus, Kibele vb.

“Tanrı, Allah, İlah” sözleri özel ad olarak kullanılmadıklarında küçük harfle başlar:

Eski Yunan tanrıları.

Genetik biliminin ilahı.

Amerika’da kaçakçılığın allahları vardır.

Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar:

 Venüs, Mars, Satürn; Halley vb.

Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldıklarında küçük harfle başlar:

Biz dünyadan ayrı yaşarken dünya epey değişmiş.

Düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde doğu ve batı sözlerinin ilk harfleri büyük yazılır:

Batı zihniyeti, Doğu’nun yaşam tarzı vb.

Bu sözler yön bildirdiğinde küçük yazılır:

Marmara’nın doğusu, Akdeniz’in güneyi vb.

Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.) büyük harfle başlar:

Avrupa, Doğu Anadolu, Ankara, Etiler vb.

Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar:

Erciyes Dağı

Aksu Irmağı

Sertavul Geçidi

Van Gölü

Marmara Denizi

Çanakkale Boğazı

Avrupa Yakası

Tuna Nehri

Panama Kanalı

Dünyada tektir, o yüzden büyük yazılır.

Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar:

Malatya kayısısı

Maraş dondurması

İngiliz anahtarı

Brüksel lahanası

Frenk gömleği

Amasya elması

Hindistan cevizi

Van kedisi

Çorum leblebisi

Her yerde bulunurlar, o yüzden küçük yazılırlar.

Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar:

Ankara ili, Erdemli ilçesi, Güzelyurt beldesi, Kale köyü vb.

Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar:

Karanfil Mahallesi

Necip Fazıl Caddesi

Cumhuriyet Meydanı

Nevit Kodallı Sokağı

Mehmet Akif Bulvarı

Menekşe Sokağı

Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar:

İshakpaşa Sarayı

Çankaya Köşkü

Sultan Hanı

Silifke Kalesi

Mostar Köprüsü

İzmir Saat Kulesi

Mehmetçik Abidesi

Dua Tepe Anıtı

Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır:

Hisar’dan, Boğaz’dan, Köşk’e

Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:

Türkiye Büyük Millet Meclisi

Türk Dil Kurumu

Devlet Malzeme Ofisi

Çocuk Esirgeme Kurumu

Yeşilay Derneği

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı

Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:

Vergi Usul Kanunu

AB Uyum Tüzüğü

Maden Atıkları Yönetmeliği

Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri asılları kastedildiğinde büyük harfle başlar:

Türkiye Büyük Millet Meclisi bu yıl 25 Temmuz’da tatile girecek. Yeni yıla da Meclis, erken başlayacak.

Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Resmi Gazete’de 27.12.2017 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu Yönetmelik; piyasaya sürülen bütün ambalajları ve bu ambalajların atıklarını kapsar.

Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her kelimesi büyük harfle başlar:

Vatan yahut Silistre

Cumhuriyet

Resmî Gazete

Milliyet

Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz:

Cumhuriyet gazetesi

Türk Edebiyatı dergisi

Kaplumbağa Terbiyecisi tablosu

Özel adlarda yer alan kelimelerin ilk harfleri büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır. Ancak özel adın tamamı büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki de büyük harfle yazılır:

Kinyas ve Kayra (Doğru)

KİNYAS VE KAYRA (Doğru)

Kinyas Ve Kayra (Yanlış)

Başaklar Sarardı mı? (Doğru)

BAŞAKLAR SARADI MI? (Doğru)

Başaklar Sarardı Mı? (Yanlış)

Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar:

Nevruz Bayramı’nı

Ramazan Bayramı’na

Beraat Kandili’niz

Babalar Günü’nde

Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır:

VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Türkçe Bilgi Şöleni, Türkçe Çalıştayı vb.

Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar

Çanakkale Savaşı’nı

Yontma Taş Devri’ni

Yakın Çağ’da

Maden Devri’nde

Milli Mücadele Dönemi’nde

Osmanlı Dönemi’nde

Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar:

Türklük

Türkçülük

Türkleşmek

Türkçü

Para birimleri büyük harfle başlamaz: avro, dinar, dolar, lira, kuruş, liret vb.

Tatil için 3000 lira ayırdım.

Özel adlar yerine kullanılan “o”; zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.

“Buraya her gelişimde O’nu hatırlarım.” değil “Buraya her gelişimde onu hatırlarım.”

Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar:

18 Nisan 1981 Perşembe günü

23 Nisan 1920

Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar:

Genellikle cuma günleri toplanıyoruz.

Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar:

Eczane

Danışma

Çıkış

Tren Garı

Öğretmenler Odası

5. Blok

Çamaşırlar bembeyaz oldu.

Korkudan yüzü sapsarı kesilmişti.

Ellerim tertemiz.

Gözü mosmor görünüyordu?

Çepeçevre, çırılçıplak, düpedüz, güpegündüz, paramparça, sapasağlam, sırılsıklam, vb. pekiştirmeli sözcükler bitişik yazılır:

Asırlık köprü sapasağlam duruyordu.

İkilemelerle yapılan pekiştirmeler ayrı yazılır:

Güle güle oturun.

Pekiştirme yapan “-mi” eki ayrı yazılır:

Güzel mi güzel bir kızları vardı.

TTK (Türk Tarih Kurumu)

B (batı)

GB (güneybatı)

AB (Avrupa Birliği)

D (doğu)

KB (kuzeybatı)

Bazı kısaltmalarda akılda kalabilmesi için yeni bir kelime oluşturma amacı güdülür:

İLESAM (İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği)

TÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi)

T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) kısaltmalarının dışında büyük harflerle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz.

Ölçü birimlerinin uluslararası kısaltmaları kullanılır:

m (metre)

cm (santimetre)

g (gram)

mm (milimetre)

km (kilometre)

kg (kilogram)

Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla ölçülerin dışında kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler dikkate alınır. Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur:

Arş. Gör. (Araştırma Görevlisi)

Çiftlik Sok. (Çiftlik Sokağı)

Dr. (Doktor)

Fr. (Fransızca)

Kocatepe Mah. (Kocatepe Mahallesi)

bağ. (bağlaç)

T

Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır:

dal’ye (dekalitreye)

dg’dan (desigramdan)

dam’de (dekametrede)

g’lık (gramlık)

Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır:

SGK’ye

KPSS’den

THY’de

TTK’de

PTT’nin

TL’nin

Kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır:

GATA’ya

TEM’de

MEB’in

UNICEF’e

Numara sözünün kısaltması da kelime gibi okunduğundan getirilecek olan ek okunuşa göre getirilecektir:

No.lu, No.suz

Sonunda nokta bulunan kısaltmalarla üs işaretli kısaltmalara gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

Ar.dan

Fr.yı

cm³e (santimetreküpe)

m²ye (metrekareye)

Sert ünsüzle biten kısaltmalar, ek aldıkları zaman okunuşta sert ses yumuşatılmaz:

TÜİK’in(TÜİĞ’in değil)

İSEDAK’ın (İSEDAĞ’ın değil)

“Birlik”kelimesiyle yapılan kısaltmalarda söyleyişte k’nin yumuşatılması normaldir:

ÇUKOBİRLİK’e (söylenişi ÇUKOBİRLİĞE)

FİSKOBİRLİK’in (söylenişi FİSKOBİRLİĞİN)

İkinci dönemin bitmesine yirmi üç gün kaldı.

Saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır:

19.20’de, 08.00’de, 2.300.000 lira, 35 metre, 300 gram, 45 kilometre yol, 5.321.000 kişi vb.

Saatlerin okunuşunda sıfırlar dikkate alınmaz:

11.00’da değil 11.00’de, 15.00’da değil 15.00’te vb.

Saatler ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir:

saat dokuzu beş geçe.

Dört veya daha çok basamaklı sayıların kolay okunabilmesi amacıyla içinde geçen bin, milyon, milyar ve trilyon sözleri harfle yazılabilir:

2 milyar 100 milyon kişi, 2 bin 150 kalem vb.

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır:

Konsere beş yüz seksen sekiz kişi dinlemiş.

Sayılar üç yerde bitişik yazılır:

Para ile ilgili işlemlerle senet, çek vb. ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır:

550,25 (beşyüzelliTL,yirmibeşkr.)

Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları bitişik yazılır:

altmışaltı, ellibir, yirmibir vb.

Nota isimleri bitişik yazılır:

onaltılık, otuzikilik vb.

Yüzde ve binde işaretleri yazılırken sayılarla işaret arasında boşluk bırakılmaz:

%10, %20 vb.

Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kullanılır:

I. Dünya Savaşı, IXX. yüzyıl, I. Mahmut, 5.IV.2005, III. Cilt, I)… II) … vb.

Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur:

7.973, 298.532, 55.912.905 vb.

Sayılarda kesirler virgülle ayrılır:

14,5 (14 tam, onda 5); 8,15 (8 tam, yüzde 15) vb.

Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır:

11., 100., XX.; 11’inci, 100’üncü, XX’nci vb.

Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz:

12’inci veya 12.’inci değil 12’nci

16’ıncı veya 16.’ıncı değil 16’ncı

17’inci veya 17.’inci değil 17’nci

Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir:

7’şer değil yedişer

10’ar değil onar

Bayağı kesirlere getirilecek ekler alttaki sayı esas alınarak yazılır:

5/10’u (beş bölü onu) vb.

Beni de aradı.

Bağlaç olan “da/de” hiçbir zaman “ta/te” olarak yazılmaz.

Otursak ta konuşsak biraz. (Yanlış)

Otursak da konuşsak biraz.. (Doğru)

Bağlaç olan “da/de” kesme işareti ile ayrılmaz.

Arzu’da çok çalışkandır. (Yanlış)

Arzu da çok çalışkandır. (Doğru)

Bağlaç olan “da/de”yi cümleden çıkarttığınızda anlamda daralma olsa da cümlede bir bozulma olmaz. Bu yöntem çoğunlukla sizi doğru cevaba götürecektir.

Bizim takım da üç gol attı.

Bizim takım üç gol attı. (Anlamda daralma olsa da cümlede bozulma olmadı.)

Bağlaç olan “da/de” cümlede ayrı bir sözcüktür ve vurgulu okunur. Vurgulu bir şekilde okuyabildiğiniz “da/de”ler bağlaçtır. Bu yöntem, sizi her zaman doğru cevaba götürecektir.

Sadece bu mevsim de havalar ısınır. (Yanlış)

Sadece bu mevsimde havalar ısınır (Doğru)

Sadece bu mevsim havalar ısınır.

Bu cümlede “-de” ektir ama “-de” eki cümleden çıkartıldığında cümlenin anlamda bir daralma ya da bozulma olmaz.

“mi”nin Yazımı:

Soru eki olan “mi” her zaman ayrı yazılır. “mi” soru ekinden sonra gelen ekler bu eke bitişik yazılır.

Buldun mu?

Yer misiniz?

Mutlu musun?

Alır mısın?

Pekiştirme ya da zaman anlamı kattığında da ayrı yazılır.

Şirin mı şirin bir çocuktu. (Pekiştirme)

Hava karardı mı buralar buz keser. (Zaman)

Bağlaç Olan “ki”:

Bağlaç olan “ki” her zaman ayrı yazılır.

Tut ki ormanda kayboldun, ne yapardın?

“ki”yi alan sözcüğe “-ler” eki getiririz. Sözcük anlamlı oluyorsa ektir ve bitişik yazılır, anlamsız oluyorsa bağlaçtır ve ayrı yazılır. Bu yöntem çoğunlukla sizi doğru cevaba götürecektir.

Bilgisayardaki belgeyi de kopyalayayım mı (“Bilgisayardakiler” anlamlı olduğu için “ki” ektir ve bitişik yazılmalıdır.)

O kadar acıktım ki her şeyi yiyebilirim. ( “Acıktımkiler” anlamsız olduğu için “ki” bağlaçtır ve ayrı yazılmalıdır)

Bağlaç olan “ki” cümlede ayrı bir sözcüktür ve vurgulu okunur. Vurgulu bir şekilde okuyabildiğiniz “ki”ler bağlaçtır. Bu yöntem, sizi her zaman doğru cevaba götürecektir.

İstediği şey sende ki peşini bırakmıyor. (Sendekiler anlamlı olsa da “ki” bu cümlede bağlaçtır ve ayrı yazılmalıdır.)

Aşağıdaki “ki”ler kalıptır ve her zaman bitişik yazılır. “SİMBOHÇaM” formülündeki “ki”ler kalıp olduğu için her zaman bitişik yazılır.

Sanki
İllaki
Mademki
Belki
Oysaki
Halbuki
Çünkü
a
Meğerki

“Eğer ki” ayrı yazılır.