Sözcük: İnsanlar arasındaki iletişimi sağlayan dilin anlamlı en küçük parçasına sözcük (kelime) denir. Sözcükler herhangi bir varlığı, kavramı ya da eylemi karşılayabilir.
1. Gerçek (Temel) Anlam
Bir sözcüğün aklımıza gelen ilk anlamıdır.
- Örnekler
- Çelik kapılar , hırsızlar için caydırıcı bir unsurdur.
- Dükkânın içinde gözleriyle bir şeyler aradı.
- Dizimdeki yara için doktor krem verdi.
2. Mecaz (Değişmece) Anlam
Bir sözcüğün, gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak cümle içinde kazandığı yeni anlamdır.
- Örnekler
- Onun yazısı da bu hasreti çekmekmiş.
- Oldukça kapalı bir çevrede yetişmiştim.
- Konuyu kapatalım, yaramı daha fazla deşmeyin.
3. Terim Anlam
Bir bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüktür.
- Örnekler
- Burdur’daki depremde 4 km fay kırığı oluşmuş.
- Karaciğerindeki tümör derhal alınmalı, dedi doktor.
- Yunus Emre’nin dizeleri her zaman aklımdadır.
4. Somut Anlam
Beş duyu organımızın herhangi biriyle algılayabildiğimiz veya kavrayabildiğimiz anlamları ifade eden sözcüklerdir.
- Örnekler
- Hava çok sıcak, akşam görüşelim. (Dokunma duyu organımız, deri)
- Biberin acısından gözümden yaş geldi. (Tatma duyu organımız, dil)
- Gül kokuları arasında ilerliyorduk bahçede. (Koku alma duyu organımız, burun)
- Müziğin sesi 10 km uzaktan bile duyuluyordu. (Duyma duyu organımız, kulak)
- Ortalık göz alabildiğince yeşildi. (Görme duyu organımız, göz)
5. Soyut Anlam
Beş duyu organımızın herhangi biriyle algılayamadığımız veya kavrayamadığımız anlamları ifade eden sözcüklerdir.
- Örnekler
- Bu konuda vicdanım çok rahat doğrusu.
- Dayım çok olmasa da biraz cimridir.
- Hiçbir zaman Türk’ün umudu bitmez.
- Dün seni yine rüyamda gördüm.
Hiçbir duyu organımızla algılayamadığımız, kavrayamadığımız için “hâl, heyecan, merhamet, sevgi, cesaret” sözcükleri soyuttur.
6. Çok Anlamlılık
Bir sözcüğün birden çok anlamı ifade edecek şekilde kullanılmasına çok anlamlılık denir.
- Örnekler
- Attığı üçüncü gol ile takımı sahadan sildi. (Oyundan üstünlük göstermek)
- Yalan söyleyeni affetmem, silerim. (Arkadaş olarak görmeme, arkadaşlık etmeme)
- Onun fikirleri ile karanlığı sileceğiz. (Ortadan kaldırmak, yok etmek)
- Yoklama listesinden adını silmişler. (Üzerini çizerek atmak, yok etmek)
- Tişörtümdeki çiçek baskıları çok yıkanmaktan silinmiş. (Farkında olmadan yok olma durumu)