Sıfat (Ön Ad): İsimlerden önce gelerek onların özelliklerini (rengini, durumunu, biçimini, sayısını vb.) niteleyen ve belirten sözcüklere sıfat (ön ad) denir.
A. NİTELEME SIFATLARI
- Örnekler
- Yeşil elbise → Varlığın rengini niteliyor.
- Üçgen ev → Varlığın biçimini niteliyor.
- İyi insan → Varlığın durumunu niteliyor.
- Örnekler
| Yaşlı Niteleme Sıfatı | adam İsim |
Nasıl adam? -Yaşlı
| Gösterişli Niteleme Sıfatı | elbise İsim |
Nasıl elbise? -Gösterişli
B. BELİRTME SIFATLARI
1. İşaret Sıfatları
Varlıkları işaret yoluyla belirten sıfatlardır.
İsimlere yöneltilen “Hangi?” sorusunun cevabı, işaret sıfatını verir.
- Örnekler
| Bu İşaret Sıfatı | kitap İsim |
Hangi kitap? -Bu
- Örnekler
- Bu sınıf
- Diğer defter
- Şu elbise
- Öteki pencere
- O araba
- Uyarı
2. Sayı Sıfatları
a. Asıl Sayı Sıfatları
İsme sorulan “Kaç?” sorusunun cevabı, asıl sayı sıfatını verir.
- Örnekler
- Yirmi beş sayfa → Kaç sayfa? –Yirmi beş
- Altı gün → Kaç gün? -Altı
b. Sıra Sayı Sıfatları
İsme sorulan “Kaçıncı?” sorusunun cevabı, sıra sayı sıfatını verir.
- Örnekler
- Üçüncü ev → Kaçıncı ev? -Üçüncü
- Birinci sınav → Kaçıncı sınav? -Birinci
c. Üleştirme Sayı Sayıları
İsme sorulan “Kaçar?” sorusun cevabı üleştirme sayı sıfatını verir.
- Örnekler
- Onar ceviz → Kaçar ceviz? -Onar
- İkişer ekmek → Kaçar ekmek? İkişer
d. Kesir Sayı Sıfatları
İsme sorulan “Kaçta kaç?” sorusunun cevabı kesir sayı sıfatını verir.
- Örnekler
- Yüzde elli kâr → Kaçta kaç kâr? -Yüzde elli
- Üçte bir pay → Kaçta kaç pay? -Üçte bir
- Uyarı
- Dörtte bir elma
- Tam tost
- Yarım ekmek
3. Belgisiz Sıfatlar
İsimleri, sayı ve miktar bakımından kesinlik katmadan belirten sıfatlardır.
“Bazı, birkaç, birçok, biraz, birtakım, kimi, çoğu, hiçbir, bir, fazla, tüm, bütün, her vb.” sözcükler, belgisiz sıfat olarak kullanılır.
- Örnekler
- Birkaç öğrenci okula sınava katılmadı.
- Birtakım sorunlarla uğraşıyorum.
- Bütün sınıf pikniğe katılacak.
- Bazı kitapları okumaktan zevk alıyorum.
- Uyarı
- Bir takım elbise aldık dün onunla. → Asıl sayı sıfatı
- Elbet bir gün buluşacağız. → Belgisiz sıfat
- Birçok hasta bugün taburcu oluyor. → Belgisiz sıfat
- Birçoğu bugün taburcu oluyor. → Belgisiz sıfat değil çünkü ismi belirtmemiş.
4. Soru Sıfatları
- Örnekler
- Kaçar ceviz paylaştınız?
- Hangi okula gidiyorsun?
- Özge kaçıncı sınava girecek?
- Kaç kitap almak istersin?
- Uyarı
- Orada kaç gün kalacaksın? → Soru sıfatıdır çünkü soru isme sorulmuş.
- Bu elmaların kaçını alacaksın? → Soru sıfatı değildir çünkü soru sözcüğü ismin yerini tutmuş.
- Buraya nasıl geldin? → Soru sıfatı değildir çünkü soru fiile sorulmuş.
Adlaşmış Sıfat
- Örnekler
| Yaşlı Sıfat | insanlara İsim | yardım etmeliyiz. |
| Anlattığı Sıfat | konuları İsim | hemen anlardık. |
| Yaşlılara Adlaşmış sıfat | yardım etmeliyiz. |
| Anlattıklarını Adlaşmış sıfat | hemen anlardık. |
Unvan Sıfatları
Özel isimlerin yanında kullanılan unvan, meslek, akrabalık, saygı ve lakap bildiren sıfatlardır.
Unvan sıfatları isimden önce de sonra da kullanılabilir.
- Örnekler
- Emel Öğretmen
- Gazi Mustafa Kemal Paşa
- Kara Mehmet
- İbrahim Efendi
- Avukat Mustafa Bey
- Ali amca
Sıfat Tamlaması
Sıfatlar, isimlerin önüne gelerek oluşturdukları söz öbeklerine sıfat tamlaması denir.
Sıfat tamlamalarında da tamlayan ve tamlanan unsurlar bulunur.
Sıfatın olduğu her yerde sıfat tamlaması da vardır.
- Örnekler
| Büyük Tamlayan | ev Tamlanan |
| İyi Tamlayan | insanlar Tamlanan |
- Uyarı
| Eskimiş Tamlayan | binalar Tamlanan | ve | yapılar Tamlanan | oldukça fazlaydı. |
| Güzel Tamlayan | bir Tamlayan | gün Tamlanan | geçirmek istiyorum. |
SIFATLARIN ANLAM ÖZELLİKLERİ
1. Sıfatlarda Küçültme
- Örnekler
- Acımsı bir biber
- Ekşimtrak erik
- Büyükçe bina
- Minicik ev
- İrice bir adam
- Sarımsı elma
2. Sıfatlarda Pekiştirme (Pekiştirme Sıfatları)
Niteleme sıfatlarının anlam bakımından güçlendirilmesine denir. İki şekilde yapılır:
a. “m, p, r, s” ünsüzleri kullanılarak yapılır.
- Örnekler
- a. "m, p, r, s" ünsüzleri kullanılarak yapılır.
- Yeşil → Yemyeşil
- Beyaz → Bembeyaz
- Kırmızı → Kıpkırmızı
- Mor → Mosmor
- Gündüz→ Güpegündüz
- Yalnız → Yapayalnız
- Sağlam → Sapasağlam
b. Sıfat olan sözcüğün tekrarlanması ile yapılır. Pekiştirme yaparken “mi” edatı tekrarlanan sözcüklerin arasına girebilir.
- Örnekler
- Uzun uzun kavaklar vardı.
- Güzel mi güzel bir bebekti.
3. Sıfatlarda Derecelendirme
- Örnekler
- En tatlı uykular bebeğimin olsun.
- Daha büyük bir ev almak istiyoruz.
- Çok acı bir biberdi.