8. Sınıf Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı

Saatler geçtikçe yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu.

Bazı kısaltmaların sonuna konur:

4. (dördüncü)

II. Mahmut

2. Sokak

5. Cadde

Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur:

1, 2 ve 3. maddeler

XI – XV. yüzyıllar arasında

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

11.6.2018

11.IV.2018

Tarihlerde ay adları yazıyla yazıldığında ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz:

29 Mayıs 1453

Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

Otobüs 08.45’te kalkacak.

Kar yağışı 14.00’te başladı.

Genel ağ adreslerinde kullanılır:

http://turkcedersi.net

Yorgunluktan, uykusuzluktan artık dayanacak gücü kalmamıştı.

Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:

Gittik, gördük, aldık.

Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur:

Memleketimi, Isparta’yı, çok özledim. (Ara söz)

Mersin’e, Ömer de oradaymış, gideceğiz. (Ara cümle)

Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur:

Akşama görüşürüz, dedi.

Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:

– Bu ilaçları ne zaman bırakacağım, diye sordu.

Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:

Nemli gözlerle yüzüme bakarak,
– Seni çok özlemiştim, dedi.

Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur:

Peki, alalım.

Olur, ben de size katılırım.

Elbette, bizimle gelebilirsin.

Haydi, acele edelim.

Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur:

Arkadaşlar, lütfen sakin olunuz!

Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır:

25,8 (yirmi beş tam, onda sekiz)

0,35 (sıfır tam, yüzde otuz beş)

Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur:

Reşat Nuri GÜNTEKİN, Çalıkuşu, TDK Yayınları, Ankara, 2005

Yazarın soyadı önce yazılmışsa soyadından sonra da virgül konur:

GÜNTEKİN, Reşat Nuri, Çalıkuşu, TDK Yayınları, Ankara, 2005.

Bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz:

Hem çalar hem söyler.

Ya sen gel ya da bir haber yolla.

Ne kendi uyudu ne bizi uyuttu.

Elif de Melike de azimli öğrencilerdir.

Şart ekinden sonra virgül konmaz:

Bana inanmıyorsan kendin araştır.

Metin içinde zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra virgül konmaz ancak art arda gelen zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra konur:

Beni dikkatle izleyerek, notlar alarak dinledi.

Kedilere Minnoş, Pamuk, tekir; köpeklere ise Karabaş, Çomar, Benekli gibi isimler takılır.

Türkiye, Almanya, Kırgızistan; Ankara, Berlin, Bişkek.

Kendi içinde virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:

Yağmurdan, fırtınadan göz gözü görmüyor; insanlar sokaklardan hızla çekiliyordu.

Çağırıldığın yere git, ar eyleme; çağırılmadığın yere gidip yerini dar eyleme. (Atasözü)

İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir:

Roman; hikâye, masal ve fabla göre daha çok tercih ettiğim bir türdür.

Ömer’in hoşlanmadığım davranışları şunlardır: aceleci olması, inatçı olması, dağınık olması.

Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur:

Mutlu olmanın tek bir yolu var: Paylaşımcı olmak.

Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur:

Baba: İstediğim gazeteleri aldın mı oğlum?
Oğul: Evet, babacığım aldım.

Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:

– Buradan sahile nasıl gidebiliriz?
Faytoncu cevap verir:
– Atlayın, ben sizi götürürüm.

Genel ağ adreslerinde kullanılır:

https://www.turkcedersi.net/

Tam her şeyi yoluna koydum derken…

Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur:

İki ucu b…lu değnek.

Otobüs D…’ye yaklaştıkça heyecanı artıyordu.

Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur:

… derken rüzgâr yelkenleri şişirmiş gemi yavaş yavaş rotasını tutmuştu…

Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:

Maçın son saniyeleri de akıp giderken taraftarlar:
— Haydi Ahmet… haydi Ahmet!

Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir:

Bir ikindi güneşinin
Göğe uzanan yapraklardan süzülüşü mesela!..
Nasıl özlemez insan?.. Aylarca ayrı düşüp.

Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır:

— Nerelisin?
— Konya…

— Adın?..
— Halil…
— …

Ne kadar sürecek bu yolculuk?

Yanıma yaklaşıp sordu:
— Daha önce İzmir’de bulundunuz mu?

Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur:

 Yüzüme bakarak:
— İsminiz?

Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:

Karacaoğlan (1636 ?-1689)

Taşlıcalı Yahya Bey 1488 (?) dört padişah devri görmüş bir şairdir.

İstanbul’dan Adana’ya arabayla dört saatte (?) gitmiş.

Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:

Soru anlamı katmayan mı / mı ekinden sonra soru işareti konmaz:

Kalemim yazmadı mı huzursuz olurum.

Akşam oldu mu herkes evinin yolunu tutar.

Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur:

Pastayı çikolatalı mı yaptın, meyveli mi?

Manzara ne kadar da güzel!

Helal olsun!

Ne kadar duyarsız insanlar var!

Tüh!

Aşağıda örnek olarak verilen iki kullanım da doğrudur.

 Eyvah! Geç kaldım.

 Eyvah, geç kaldım!

Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:

Gençler! Geleceğe güvenle bakabilmek için kendinizi iyi yetiştiriniz.

Emniyet kemerinizi takınız!

Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:

O kadar güçlüymüş ki (!) taşı sıksa suyunu çıkarırmış (!).

Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntü –
den mi bilemedim.

Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır:

 Memleketimi –Isparta’yı– çok özledim. (Ara söz)

 Mersin’e –Ömer de oralıymış– gideceğiz. (Ara cümle)

Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır:

giz–le, söz–lük, tat–sız–lık vb.

Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır:

at–, ver–; bul–, tınla– vb.

İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur:

–ak, –den, –ış, –lık; –ımsa–, –la–, –tır– vb.

Heceleri göstermek için kullanılır:

bi–lek–lik, be–yaz–lat–mak, prog–ram, ya–zar–lık vb.

Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır:

Aydın–İzmir yolu

Türk–Alman ilişkileri

09.30–10.30

Beşiktaş–Fenerbahçe karşılaşması vb.

Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz:

Altı yedi yıl önceydi.

Üç beş kişi katıldı.

Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır:

–5 °C

Muhabir yaşlı ustaya yaklaşarak:
— Ne zamandır bakır işçiliği yapıyorsunuz?
— Kırk yıldır bu işi yapıyorum.

Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir:

 Ayla Hanım — Bu evi satın almak isteyenler oldu fakat baba yadigarıdır, satamadım.
Hakkı Bey — Merak buyurmayınız evinizle ilgilenir, gerekli tamiratları yaptırırım.

Değişir rüzgarın yönü / Solar ansızın yapraklar; / Şaşırır yolunu denizde gemi / Boşuna bir liman arar

Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur:

Tepebaşı Sokağı No.: 22/3

Göksün / KAHRAMANMARAŞ

Ülke adı yazılacağında ise:
Tepebaşı Sokağı No.: 22/3
Göksün / Kahramanmaraş
TÜRKİYE

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

15/10/1978, 15/X/1978 vb.

Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır:

-a /
-e, -an /
-en, -lık /
-lik, -madan /
-meden vb.

Genel ağ adreslerinde kullanılır:

https://turkcedersi.net

Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır:

 g/sn (gram/saniye)

Konuşmasına “Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır. / Toprak eğer uğrunda ölen varsa vatandır.” dizeleriyle son verdi.

Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:

“Derhal bu durumu izah ediniz!” dedi.

Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır:

Kış sonu mağazalarda “indirim” başladı.

Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır:

Derste “Otuz Beş Yaş” şiirini okuduk.

“Yazım Kuralları” bölümünde bazı uyarılara yer verilmiştir.

Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılmaz:

Refik Halit’in “Gurbet Hikâyeleri”ni beğenerek okudum.

Bahçeden girer girmez gül, menekşe, lale ve papatyalar (Kokuları hâlâ burnumda.) karşılıyordu bizi.

Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:

Mehmet Akif Ersoy’un (1240?-1320)…

Belirteçlerin (zarf) türlerini henüz görmedik.

Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıkla-mak ve göstermek için kullanılır:

Komutan – (Sert adımlarla askerlere doğru ilerler.) Günaydın asker!

Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır:

“Eşyayı kullanma ve ona hâkim olma tarzı” şeklinde tarif edilen kültür, birçok yerde ancak dil sayesinde ifadeye bürünmekte ve manalar kazanmaktadır. (Mehmet Kaplan)

Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümle­rin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.

Sanat veya sanat eserinin birinci vasfı, insan eseri olmasıdır. (…) Bundan dolayıdır ki estetik bilimi; mağaralardaki sarkıt ve dikitler ile diğer tabii oluşum ve varlıkları, sanat eseri olarak kabul etmez. (İsmail Çetişli)

Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır:

 Taşı sıksa suyunu çıkaracağını söylüyor (!)

Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır:

 Taşlıcalı Yahya Bey 1488 (?)

Server Bedi [Peyami Safa (1899-1961)] bir dönem gazetecilik yapmıştır.

Metin aktarmalarında, çevirilerde, alıntılarda çalışmayı yapanın eklediği sözler için kullanılır:

“Bu şaşırtıcı hikâyeyi ve Jacotot’nun felsefesini anlatan Jacques Rancière [hem] eğitim üzerine çok özgün bir düşünce sunuyor [hem de] zekâlar[ın] eşitsizliğini ve bilgi hiyerarşisini bahane eden toplumsal eşitsizlik….” (Savaş Kılıç)

Kaynak olarak verilen kitap veya makalelerin künyelerine ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır:

Refik Halit [Karay], Memleket Hikâyeleri,

Çanakkale Zaferi’ni

Atatürk’üm

Anadolu’muzun

Resmî Gazete’de

Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır:

Hisar’dan, Boğaz’dan vb.

Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır:

Bu Kanun’un 20. maddesinin d bendi…

Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır:

Nurullah Ataç’ın (1898-1957)

Ek getirildiğinde Avrupa Birliği kesme işareti ile kullanılır:

Avrupa Birliği’ne üye ülkeler…

Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türkiye Büyük Millet Meclisinin

Türk Tarih Kurumunu

Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.

Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türklük, Türkçülük, Türkçe, Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Konyalı, Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, Türklerin, Türklüğün, Türkçenin, Müslümanlıkta, Hollandalıdan, Hristiyanlıktan, Atatürkçülüğün vb.

Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:

Ahmet Bey’e, Selin Hanım’dan, Osman Efendi’ye, Osman Paşa’ya; Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı’na vb.

Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

TBMM’nin, TTK’nin, BM’de, ABD’de, TV’ye vb.

Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

1883’te, 8’inci madde, 2’nci kat; 5,45’lik, 9,65’lik, 657’yle vb.

Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur:

Fabrikanın açılışı 12. Ekim’de yapılacak.

Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır:

Ya Rab n’ola hâlim? (Yunus Emre)