7. Sınıf Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı

Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulmuştur.

Bazı kısaltmaların sonuna konur:

Alb. (albay)

Dr. (doktor)

Prof. (profesör)

Cad. (cadde)

Sok. (sokak)

s. (sayfa)

Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur:

3. (üçüncü)

II. Mehmet

2. Cadde

20. Sokak

Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur:

3, 4 ve 7. maddeler

XII – XIV. yüzyıllar arasında

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

29.5.1453

29.X.1923

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

Tarihlerde ay adları yazıyla yazıldığında ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz:

29 Mayıs 1453

Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

Tren 09.15’te kalktı

Toplantı 13.00’te başladı

Genel ağ adreslerinde kullanılır:

http://turkcedersi.net

Fırtınadan, soğuktan ve biraz da karanlıktan olsa gerek korkuyorduk.

Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:

Umduk, bekledik, düşündük.

Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur:

Memleketimi, Isparta’yı, çok özledim. (Ara söz)

Trabzon’a, Ali de oralıymış, gideceğiz. (Ara cümle)

Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur:

Adana’ya yarın gideceğim, dedi.

Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:

– Bu akşam Datça’ya gidiyor musunuz, diye sordu.

Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:

Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,
– Bu anahtar köşkü de açar, dedi. (Ömer Seyfettin)

Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur:

Peki, gideriz.

Hayhay, memnun oluruz.

Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur:

Efendiler, bilirsiniz ki hayat demek, mücadele, müsademe demektir. (Atatürk)

Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır:

38,6 (otuz sekiz tam, onda altı)

0,45 (sıfır tam, yüzde kırk beş)

Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur:

Falih Rıfkı ATAY, Tuna Kıyıları, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1938.

Yazarın soyadı önce yazılmışsa soyadından sonra da virgül konur:

ERGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı, Ankara, 1958.

Bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz:

Hem gider hem ağlar.

Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli. (Atasözü)

Ne kız verir ne dünürü küstürür.

Şart ekinden sonra virgül konmaz:

Sizin için de uygunsa hafta sonu piknik yapalım.

Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan, Orhan; kız çocuklara ise İnci, Çiçek, Gönül, Yonca adları verilir.

Türkiye, İngiltere, Azerbaycan; Ankara, Londra, Bakü.

Kendi içinde virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:

Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum.

At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. (Atasözü)

İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir:

Yeni usul şiirimiz; zevksiz, köksüz, acemice görünüyordu. (Yahya Kemal Beyatlı)

Sevdiğim renklerden bazıları şunlardır: yeşil, mavi, pembe…

Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur:

Başarılı olmanın tek bir yolu var: Düzenli çalışmak.

Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur:

Bilge Kağan: Türklerim, işitin! Üstten gök çökmedikçe, alttan yer delinmedikçe ülkenizi, törenizi kim bozabilir sizin?
Koro: Göğe erer başımız başınla senin!

Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:

– Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda?
Ziraatçı sayar:
– Yulaf, pancar, zerzevat, tütün…

Genel ağ adreslerinde kullanılır:

https://www.turkcedersi.net/

Çaresizce oradan uzaklaşırken birden karşısına…

Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur:

Kılavuzu karga olanın burnu b…tan çıkmaz.

Arabacı b…’a yaklaştığını söylüyordu.

Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur:

… derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı…

Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:

Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar.
— Koca Ali… Koca Ali, be!..

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir:

Gök ekini biçer gibi!.. Başaklar daha dolmadan.

Nasıl da akşam oldu?.. Nasıl da yavrucaklar sustu?..

Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır:

— Kimsin?
— Ali…
— Hangi Ali?
— …

Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı?

Atatürk bana sordu:
— Yeni yazıyı tatbik etmek için ne düşündünüz? (Falih Rıfkı Atay)

Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur:

Gümrükteki memur başını kaldırdı:
— Adınız?

Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:

Yunus Emre (1240 ?-1320)

1496 (?) yılında doğan Fuzuli…

Ankara’dan Antalya’ya arabayla üç saatte (?) gitmiş.

Aşk olsun! Ne kadar akıllı adamlar var! Vah vah!

Aşağıda örnek olarak verilen iki kullanım da doğrudur.

Eyvah! Anahtarı unuttum.

Eyvah, anahtarı unuttum.!

Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:

Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir.

Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir!

Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:

İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş (!).

Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.

Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecan–
dan, üzüntüden mi bilemedim.

Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır:

Memleketimi –Isparta’yı– çok özledim. (Ara söz)

Trabzon’a –Ali de oralıymış– gideceğiz. (Ara cümle)

Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır:

al–ış, dur–ak, gör–gü–süz–lük vb.

Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır:

al–, ver–, başar–, kana– vb.

İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur:

–ak, –den, –ış, –lık; –ımsa–, –la–, –tır– vb.

Heceleri göstermek için kullanılır:

a–raş–tırma, bi–le–zik, du–ruş–ma, ku–yum–cu–luk, prog–ram, ya–zar–lık vb.

Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır:

Aydın–İzmir yolu

Türk–Alman ilişkileri

09.30–10.30

Beşiktaş–Fenerbahçe karşılaşması vb.

Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz:

Üç beş kişi geldi

Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır:

–2 °C

Frankfurt’a gelen herkesin sorduğu şunlardır:
— Eski şehri gezdin mi?
— Rothschild’in evine gittin mi?

Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir:

Sıtkı Bey — Kaleyi kurtarmak için daha güzel bir çare var. Gerçekten ölecek adam ister.

İslam Bey — Ben daha ölmedim. (Namık Kemal)

Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak / O benimdir, o benim milletimindir ancak. (Mehmet Akif Ersoy)

Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur:

Altay Sokağı No.: 21/6

Kurtuluş / ANKARA

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

18/11/1969, 15/IX/1994 vb.

Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır:

-a /-e, -an /-en, -lık /-lik, -madan /-meden vb.

Genel ağ adreslerinde kullanılır:

https://turkcedersi.net

Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır:

g/sn (gram/saniye)

Türk Dil Kurumu binasının yan cephesinde Atatürk’ün “Türk dili, Türk milletinin kalbidir, zihnidir.” sözü yazılıdır.

Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:

“İzmir üzerine dünyada bir şehir daha yoktur!” dedi.

Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır:

Yeni bir “barış taarruzu” başladı.

Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır:

Bugün öğrenciler “Kendi Gök Kubbemiz” adlı şiiri incelediler.

“Yazım Kuralları” bölümünde bazı uyarılara yer verilmiştir.

Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılmaz:

Elif Şafak’ın “Bit Palas”ını okudunuz mu?

Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz.

Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:

Yunus Emre’nin (1240?-1320)…

İmek fiilinin (ek fiil) geniş zamanı şahıs ekleriyle çekimlenir.

Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır:

İhtiyar – (Yavaş yavaş Kaymakam’a yaklaşır.)
Ne oluyor beyefendi?
Allah rızası için bana da anlatın… (Reşat Nuri Güntekin)

Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır:

Cihanın tarihi, vatanı uğrunda senin kadar uğraşan, kanını döken bir millet daha gösteremez. (Ahmet Hikmet MÜFTÜOĞLU)

Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümle­rin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.

Sanat veya sanat eserinin birinci vasfı, insan eseri olmasıdır. Yani sanat eseri, sanatkâr tarafından belli bir malzeme kullanılarak ortaya konur. (…) Bu yönüyle o, tabii varlık ve güzelliklerden ayrılır. (İsmail ÇETİŞLİ)

Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır:

Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.

Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır:

1496 (?) yılında doğan Fuzuli…

Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886-1973)] en güzel eserlerini Bodrum’da yazmıştır.

Metin aktarmalarında, çevirilerde, alıntılarda çalışmayı yapanın eklediği sözler için kullanılır:

“Eldem, Osmanlıda en önemli fark[ın], mezar taşının şeklinde ortaya çık[tığını] söyledikten sonra…”

Kaynak olarak verilen kitap veya makalelerin künyelerine ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır:

Reşat Nuri [Güntekin], Çalıkuşu, Dersaadet, 1922. Server Bedi [Peyami Safa]

Kurtuluş Savaşı’nı

Atatürk’üm

Türkiye’mizin

Resmî Gazete’de

Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır:

Hisar’dan, Boğaz’dan vb.

Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır:

Bu Kanun’un 17. maddesinin c bendi…

Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır:

Yunus Emre’nin (1240?-1320)

Yakup Kadri’nin (Karaosmanoğlu)

Ek getirildiğinde Avrupa Birliği kesme işareti ile kullanılır:

Avrupa Birliği’ne üye ülkeler…

Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türkiye Büyük Millet Meclisine

Türk Dil Kurumundan

Danışma Kurulundan

Türkiye Büyük Millet Meclisinin

Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.

Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe, Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Aydınlı, Konyalı, Bursalı, Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, Türklerin, Türklüğün, Türkleşmekte, Türkçenin, Müslümanlıkta, Hollandalıdan, Hristiyanlıktan, Atatürkçülüğün vb.

Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:

Nihat Bey’e, Ayşe Hanım’dan, Mahmut Efendi’ye, Enver Paşa’ya; Türk Dil Kurumu Başkanı’na vb.

Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

TBMM’nin, TDK’nin, BM’de, ABD’de, TV’ye vb.

Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

1985’te, 8’inci madde, 2’nci kat; 7,65’lik, 9,65’lik vb.

Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur:

Başvurular 17 Aralık’a kadar sürecektir.

Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır:

Güzelliğin on par’etmez
Bu bendeki aşk olmasa (Âşık Veysel)