5. Sınıf Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı

NOKTA (.)

Cümlenin sonuna konur:

Örnekler

Okullar haziran ayında kapanır.

 

Bazı kısaltmaların sonuna konur:

Örnekler

bk. (bakınız)

Cad. (cadde)

Prof. (profesör)

Mah. (Mahalle)

ed. (edebiyat)

 

Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur:

Örnekler

4. (dördüncü)

II. Murat

8. Cadde

 

Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur:

Örnekler

1, 2 ve 3. sorular

X – XII. yüzyıllar arasında

 

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

Örnekler

17.12.1990

20.V.2020

 

Uyarı

Tarihlerde ay adları yazıyla yazıldığında ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz:

23 Nisan 1920

 

Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

Örnekler

Film 20.50’de başlayacakmış.

Veli toplantısı 13.00’te başladı.

 

Genel ağ adreslerinde kullanılır:

Örnekler

http://www.meb.gov.tr

 

VİRGÜL (,)

Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur:

Örnekler

Oldukça sıcak, sessiz ve huzurlu bir yere geldik.

Ne kadar sevimli, içten, samimi bir kızdı.

 

Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:

Örnekler

Horoz ölür, gözü çöplükte kalır.

Geldim, gördüm, yendim.

 

Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur:

Örnekler

Eski mahallemizi, çocukluğumun geçtiği yeri, çok özledim. (Ara söz)

Karşı komşumuz, Ayşe teyze, yemek getirmiş. (Ara cümle)

 

Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur:

Örnekler

Bundan sonra beni sakın arama, dedi.

Ankara’ya bir hafta sonra gideceğim, dedi.

 

Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:

Örnekler

–Tatilde nereye gideceksiniz, diye sordu.

 

Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:

Örnekler

Kapıyı açtı. Ahmet Bey’e,
– Bize iki ekmek alır mısınız, dedi.

 

Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur:

Örnekler

Peki, sizinle geliyorum.

Hayır, ben size katılmıyorum.

Olur, ödevi birlikte yapabiliriz.

 

Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur:

Örnekler

Sevgili Kardeşim,

Değerli Müdürüm,

Efendiler, yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz. (Atatürk)

 

Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır:

Örnekler

7,2 (yedi tam, onda iki)

2,32 (bir tam, yüzde otuz iki)

 

Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur:

Örnekler

Falih Rıfkı ATAY, Tuna Kıyıları, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1938.

GÜNTEKİN, Reşat Nuri, Çalıkuşu, Ankara, 1958.

 

Yazarın soyadı önce yazılmışsa soyadından sonra da virgül konur:

Örnekler

GÜNTEKİN, Reşat Nuri, Çalıkuşu Kitabı, Ankara, 1958.

 

Uyarı

Bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz:

Hem ağlarım hem gülerim.

Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli.

Ne kurallara uyuyor ne de söz dinliyordu.

Bu sunularda senin de benim de emeğim çok.

Seni seviyorum ama yaramazlıklarına dayanamıyorum artık.

Şart ekinden sonra virgül konmaz:

Yarın hava güzelse pikniğe gidelim.

 

NOKTALI VİRGÜL (;)

Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur:

Örnekler

Türkiye, İngiltere, Azerbaycan; Ankara, Londra, Bakü.

Meyvelerden muz, çilek, ayva; sebzelerden marul, brokoli ve domatesi seviyorum.

 

Kendi içinde virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:

Örnekler

Sevinçten, heyecandan yerimde duramıyor; bağırmak, koşmak istiyorum.

Huzursuzluk, Son Ada romanlarını yeni bitirdim; Mucize’ ye başlamayı düşünüyorum.

 

İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir:

Örnekler

Göreve yeni başlayan Faruk; Esin, Mine ve Kazım gibi servisle gidiyordu.

Kitap; internet, televizyon, sosyal medya kadar ilgi çekmiyor.

 

İKİ NOKTA (:)

Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur:

Örnekler

Bölgede yetişen tarım ürünlerinden bazıları şunlardır: zeytin, pamuk, incir…

 

Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur:

Örnekler

Çoğu hastalığın tek bir sebebi var: Stres

 

Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur:

Örnekler

Hacivat: Hoş geldin sevgili Karagöz’üm!
Karagöz: Hoş bulduk kel kafalı kara üzüm!
Hacivat: Nereden gelip nereye gidiyorsun bakalım?
Karagöz: Bir yere gittiğim yok da oğlumla kaç saattir okuma-yazma çalıştık.

 

Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:

Örnekler

–Bu görevi yapabilecek biri var mı?
Ali atıldı:
– Ben varım öğretmenim.

 

Genel ağ adreslerinde kullanılır:

Örnekler

http://turkcedersi.net

 

ÜÇ NOKTA (…)

Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:

Örnekler

Onu görünce heyecandan

Tam dışarı çıkacakken

Ona öyle çok kızıyorum ki

 

Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur:

Örnekler

Arabacı B’a yaklaştığını söylüyor.

Mahkemede şahitlik yapması için M ile konuştular.

 

Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur:

Örnekler

Pencerelerinden süzülen mavi, mor, sincap rengi bahar aydınlığı, çinilerinin yeşil derinliklerinde birikiyor, koyulaşıyordu

 

Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:

Örnekler

Uzağa doğru baktı:
—Ali Ali Bu gelen bizim Ali.

 

Uyarı

Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir:

Arkadaşlar, gidelim haydi!..

 

Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır:

Örnekler

— Kimsin?
— Ahmet
— Hangi Ahmet?

 

SORU İŞARETİ (?)

Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur:

Örnekler

Ne zaman bitecek bu hastalık?

Bana söylemek istediğin bir şey var mı?

 

Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur:

Örnekler

Danışmadaki kadın yaşlı amcaya iki defa sordu:
— Yaşınız?

 

Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:

Örnekler

Ankara’dan Antalya’ya arabayla üç saatte (?) gitmiş.

1496 (?) yılında doğan Fuzuli…

 

Uyarı

Soru anlamı katmayan mı / mı ekinden sonra soru işareti konmaz:

İşaret verildi mi tüm gücünle koş.

Sabah oldu mu hayvanların peşine düşeriz.

Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur:

Neler yaşadın, nasıl okudun, neden bu mesleğe başladın?

 

ÜNLEM İŞARETİ (!)

Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna konur:

Örnekler

Hava ne kadar da sıcak!

Vah vah! Zavallı adam ne hâle gelmiş.

 

Aşağıda örnek olarak verilen iki kullanım da doğrudur.

Örnekler

Eyvah! Anahtarı unuttum.

Eyvah, anahtarı unuttum!

 

Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:

Örnekler

Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak bir devrin battığı yerdir.

Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir.

Hey çocuklar! Hemen ellerinizi yıkayın.

 

Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:

Örnekler

İsteseymiş projesini bir günde bitirebilirmiş (!)

Kadın, çocuğunun çok başarılı (!) olduğunu söylüyor.

 

KISA ÇİZGİ (–)

Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:

Örnekler

Anadolu kentlerini, köylerini görmek için değil, kendimizi göster
mek için geziyoruz.

 

Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır:

Örnekler

Türkçeye –en sevdiğim derse– çalışmayı çok seviyorum. (Ara söz)

En yakın arkadaşımı –köpeğimi– kaybettim. (Ara cümle)

 

Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır:

Örnekler

sevgisizlik, kitapçı, gözlük vb.

 

Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır:

Örnekler

Sev, gör başla, okut vb.

 

İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur:

Örnekler

ak, den, ış, lık; ımsa, la, tır vb.

 

Heceleri göstermek için kullanılır:

Örnekler

Heyecan, okçuluk, kitaplıktan vb.

 

Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır:

Örnekler

Muğla İzmir yolu

Türk Yunan ilişkileri

Ural Altay dil grubu

Galatasaray Konyaspor karşılaşması vb.

 

Uyarı

Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz:

Altı yedi gibi gelirim.

Üç beş kişi seni sordu.

 

Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır:

Örnekler

10 °C

 

UZUN ÇİZGİ (—)

Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna konuşma çizgiside denir.

Örnekler

Feride:
Neden hep kaçtın benden?
Kamuran:
Ben mi kaçıyorum?

 

Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir:

Örnekler

Orhan Bey Durumlar nasıl? Depremden sonra yaraları sardınız mı?
Muhtar Sayenizde bu toplum ayağa kalkmasını bilecektir.

 

EĞİK ÇİZGİ (/)

Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur:

Örnekler

Ve biliyorsun, ben de unutmayacağım. / Eskimeyecek içimde sana ait ne varsa.
Şöhretmiş, servetmiş her şey geçiyor, inan. / Dostluklar ve sevgiler kalıyor, kalırsa…
Attila İlhan

 

Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur:

Örnekler

Cumhuriyet Sokağı No.: 10/2 Avcılar / İSTANBUL

 

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

Örnekler

10/10/1999, 10/XI/1999 vb.

 

Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır:

Örnekler

-a /-e, -an /-en, -luk /-lük, -ınca /-ince vb.

 

Genel ağ adreslerinde kullanılır:

Örnekler

https://turkcedersi.net

 

Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır:

Örnekler

km/s (kilometre/saat)

 

TIRNAK İŞARETİ (“ ”)

Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır:

Örnekler

Türk Dil Kurumu binasının yan cephesinde Atatürk’ün Türk dili, Türk milletinin kalbidir, zihnidir. sözü yazılıdır.

 

Uyarı

Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:

Mutluluk her şeyi sevmekle başlar. dedi.

 

Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır:

Örnekler

Yeni bir barış taarruzu başladı.

 

Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır:

Örnekler

Öğrenciler Kendi Gök Kubbemiz adlı şiiri okudular.

 

Uyarı

Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılmaz:

Cahit Sıtkı’nın “Otuz Beş Yaş”ını okudunuz mu?

 

YAY AYRAÇ ( )

Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır. Yay ayraç içinde bulunan ve yargı bildiren anlatımların sonuna uygun noktalama işareti konur:

Örnekler

Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz.

 

Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:

Örnekler

Yunus Emre’nin (1240?-1320)

 

Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıkla-mak ve göstermek için kullanılır:

Örnekler

İhtiyar – (Yavaş yavaş Kaymakam’a yaklaşır.)
Ne oluyor beyefendi?

 

Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır:

Örnekler

Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin? (Mehmet Akif Ersoy)

 

Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümle­rin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.

Örnekler

Aşık olan herhangi bir kimse kendi içindeki kayıp parçaları aramaya koyulmuştur aslında. () Çok uzun zamandır görmediğiniz anılar dolusu bir odaya adım atmak gibidir bu. (Haruki MURAKAMİ)

 

Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır:

Örnekler

Çok zeki(!) olan çocuğunuz sınavdan kaç puan aldı?.

 

Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır:

Örnekler

1496 (?) yılında doğan Fuzuli Türk şiirini önemli ölçüde etkilemiştir.

 

KÖŞELİ AYRAÇ ( [ ] )

Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır:

Örnekler

Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886-1973)] en güzel eserlerini Bodrum’da yazmıştır.

 

Metin aktarmalarında, çevirilerde, alıntılarda çalışmayı yapanın eklediği sözler için kullanılır:

Örnekler

“Eldem, Osmanlıda en önemli fark[ın], mezar taşının şeklinde ortaya çık[tığını] söyledikten sonra…” (Hilmi Yavuz)

 

Kaynak olarak verilen kitap veya makalelerin künyelerine ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır:

Örnekler

Reşat Nuri [Güntekin], Çalıkuşu, Dersaadet, 1922. Server Bedi [Peyami Safa]

 

KESME İŞARETİ (’)

Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır:

Örnekler

Çanakkaleyi

Atatürkün

Türkiyeden

Ağrı Dağında

 

Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır:

Örnekler

Hisardan, Boğazdan vb.

 

Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır:

Örnekler

Bu Kanunun 5. maddesine göre bireyler yaptıklarından sorumludur.

 

Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır:

Örnekler

Nasrettin Hocanın (1208-1284)

Ahmet Hamdinin (Tanpınar)

 

Ek getirildiğinde Avrupa Birliği kesme işareti ile kullanılır:

Örnekler

Avrupa Birliğine henüz üye değiliz.

 

Uyarı

Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türkiye Büyük Millet Meclisine

Atatürk İlkokulunda

Talim Terbiye Kurulundan

Şen Bakkaliyesinden

Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.

Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türkçe, Türkçeden, Türkçeyi, Türkçenin

Türklük, Türkler, Türklerin, Türkleşti

İzmir, İzmirli, İzmirliden

Ispartalı, Malatyalı, Konyalı

Ahmetler, Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Atatürkçülüğün vb.

Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

 

Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:

Örnekler

Şaban Beye, Aslı Hanımdan, Sami Efendiye, Kazım Paşaya; Yüksek Seçim Kurulu Başkanından vb.

 

Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

Örnekler

TBMMye, ABye, TRTde, THYnin vb.

 

Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

Örnekler

1682de, 9uncu madde, 6ncı kat; 7,65lik, 9,65lik, 657yle vb.

 

Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur:

Örnekler

Sınav başvuruları 20 Nisanda sona erecektir.

 

Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır:

Örnekler

Güzelliğin on paretmez
Bu bendeki aşk olmasa (Âşık Veysel)

 

Son Yorumlar
  1. Asya Mila Altun
  2. Kiraz köksal
  3. Mustafa

Yorum Yazarken Türkçe Kurallarına Uyarak Yazınız Lütfen!

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

  • Yazının Bağlantısı: 5. Sınıf Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı
  • Tarih: 10 Ekim 2019
  • Yazının Kategorisi: 5. Sınıf, 5. Sınıf Türkçe Konu Anlatımları
  • Yazar:
  • Bu yazıyı RSS ile Takip Et
  • Diğer kaynaklarda arayın: 5. Sınıf Noktalama İşaretleri Konu Anlatımı
  • Filtreleme Seçenekleri
    • Sıralama Seçenekleri

    • Sınıf Seçiniz

    • İçerik Türü Seçiniz

    • Sınav Türü Seçiniz

    Ana Menü