5. Sınıf Metin Türleri Konu Anlatımı
İÇİNDEKİLER
1. Hikâye (Öykü)
Yaşanmış ya da yaşanabilir olayların anlatıldığı kısa yazı türüdür.
- Özellikler
- Yaşanmış ya da yaşanması mümkün olaylar ele alınır.
- Olay örgüsü, şahıs kadrosu, yer ve zaman unsurları belirtilir.
- Kısa soluklu eserlerdir.
- Karakter sayısı azdır.
- Serim (giriş), düğüm (gelişme) ve çözüm (sonuç) bölümlerinden oluşur.
- Örnekler
- Annem, İstanbul’a gittiği için benden bir yaş küçük olan kardeşim Hasan’la artık Dadaruh’un yanından hiç ayrılmıyorduk. Bu, babamın seyisi, yaşlı bir adamdı. Sabahleyin erkenden ahıra koşuyorduk. En sevdiğimiz şey atlardı. Dadaruh’la onları suya götürmek, çıplak sırtlarına binmek, ne doyulmaz bir zevkti. Hasan korkar, yalnız binemezdi. Dadaruh onu kendi önüne alırdı. Torbalara arpa koymak, yemliklere ot doldurmak, gübreleri kaldırmak eğlenceli bir oyundan daha çok hoşumuza gidiyordu.
2. Fabl
İnsan dışındaki varlıklara, insanlara ait özellikler verilerek onların başından geçen olayların anlatıldığı, sonunda ders verme amacı güden kısa yazılardır. Fablların başlıca özellikleri şunlardır:
- Özellikler
- Kahramanları genellikle hayvanlar ve bitkilerdir.
- Ders vermek amacıyla yazılır.
- Evrensel konular ele alınır.
- Örnekler
- Ormanın birinde zalimliği ve kötülüğüyle nam salmış bir aslan yaşarmış. Bütün orman hayvanları ondan korkar ve çekinirmiş. Gün gelmiş, aslan yaşlanmış ve elden ayaktan düşmüş. Kimseye zararı dokunamaz hâle gelmiş. Bunu fırsat bilen orman hayvanları toplanarak aslandan intikam almaya karar vermişler. Aslanı sıkıştırıp çifte, tekme atmaya başlamışlar. Kimi ısırmış, kimi pençe atmış. Aslanı bir güzel döverek kötü günlerin acısını çıkarmışlar. Aslanın da aklı başına gelmiş ve “iyilik yapan iyilik, kötülük yapan kötülük bulur.” demiş.
3. Masal
Hayali karakterlerin yer aldığı olağanüstü olayları, yer ve zaman unsurlarını belirtmeden anlatan bir türdür. Masalların başlıca özellikleri şunlardır:
- Özellikler
- Genellikle tekerleme ile başlar.
- Her zaman iyiler kazanır, kötüler kaybeder.
- Eğiticilik ve öğreticilik esastır.
- Yer ve zaman unsurları belirsizdir.
- Masallardaki olayların gerçekle bir ilgisi yoktur
- Olağanüstü özelliklere sahip kahramanlara yer verilir.
- Evrensel konular ele alınır.
- Örnekler
- Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde. Ülkelerin birinde kambur ve şişman bir kral yaşarmış. Kambur kral kamburluğundan çok rahatsız olmuş, bu sorunu yok etmeyi hayal etmiş. Kambur olmayan bir heykelini yaptırıp sarayın kapısına diktirmiş. Her sabah erkenden o heykelin karşısına geçip kendisini dimdik hayal etmiş, yıllar sonra bir de bakmış ki kamburluğu yok olmuş.
4. Haber Metni
Toplumu ilgilendiren güncel olay veya durumların, halka duyurulması amacıyla hazırlanan yazı türüdür. Haber metinlerinin başlıca özellikleri şunlardır:
- Özellikler
- Olayların güncel ve önemli olması gerekir.
- Toplumun tamamını ya da önemli bir kısmını ilgilendirmesi gerekir.
- Anlatılanlar ilgi çekici olmalıdır.
- Nesnel bir anlatıma sahip olmalıdır.
- Örnekler
- Bilim insanları uzayda tekrarlayan radyo sinyalleri keşfetti. Keşif Nature dergisinde yayımlandı. Bu sinyallerin ilki 2015 yılında kaydedilmişti. Şimdi bu sinyallerin ikincisi kaydediliyor. Sinyaller 1,5 milyar ışık yılı uzaktan geliyor ve 6 kez tekrar ediyor. Milisaniye uzunluğunda olan bu radyo dalgaları bilim dünyasının çok ilgisini çekiyor. İlk kez Arecibo radyo teleskobunun keşfettiği radyo dalgalarına FRB 121102 adı veriliyor. Tekrar eden radyo dalgalarına ise FRB 180814.J0422+73 deniyor.
