6. Sınıf İsim Çekim Ekleri Konu Anlatımı
1. Çoğul (Çokluk) Ekleri
“-lar/-ler” ekleri çoğul ekleridir.
İsimlerin sayı bakımından çokluğunu ifade eder.
- Örnekler
- Köpekler, sadık hayvanlardır.
- Konuyla ilgili görüşmeler yapılmalıdır.
Çoğul ekleri, sözcüğe farklı anlamalar da katabilir.
- Örnekler
- Türkler, cesur ve adaletli insanlardır. (Millet, topluluk)
- Dayımlar geçen hafta buradaydı. (Aile)
- Dedesi yetmiş yaşlarında sevimli bir adamdı. (Yaklaşık)
- Annemi dünyalar kadar seviyorum. (Abartma)
- Bu ülkede Mustafa Kemaller tükenmez. (Benzerlik)
- Kaymakam Beyler, bugün okulumuzu ziyaret edecekler. (Saygı)
- Uyarı
Fiillere (eylemlere) getirilen “-lar/-ler” eki, 3. çoğul şahıs ekidir.
-
Öğrenciler zil çalınca sınıfa girerler.
Çoğul eki 3. çoğul kişi eki
2. İyelik (Sahiplik) Ekleri
İsimlere gelerek onların kime ve neye ait olduklarını belirten eklerdir.
- Örnekler
- Elbisen sana çok yakıştı.
- İki gün önce babası buraya gelmiş.
- Kediniz daha az önce buradaydı.
Şahıslara göre çekimleri yapılabilir.
- Örnekler
- Tekil Şahıslar
- Benim tokam
- Senin tokan
- Onun tokası
- Çoğul Şahıslar
- Bizim tokamız
- Sizin tokanız
- Onların tokaları
- Uyarı
“-ları/-leri” ekleri her zaman tek başlarına iyelik eki olmayabilir.
- Elif’in saçları dün kesilmiş. → “-lar” çoğul eki, “-ı” da iyelik ekidir.
- Arabaları daha dün buradaydı. → “-ları” eki iyelik ekidir. (Kastedilen araba bir tane)
3. Hâl (Durum) Ekleri
Hâl ekleri beş grupta ele alınır:
a. Yalın Hâl
İsimlerin hiçbir durum ekini (-e, -i, -de, -den) almamış hâlidir.
- Örnekler
- Yeni aldığımız ev için çok güzel perde aldık.
- Çocuklar, yatmadan önce süt içmeli.
b. Belirtme Hâli (-i Hâli)
İsimlere getirilen “-i, -ı, -u, -ü” durum ekleridir.
Eylemden etkilenen varlığı belirtir.
- Örnekler
- Nihayet evi buldum.
- O müziği beraber dinledik.
- Balkonu bugün temizlemeliyim.
- Uyarı
Belirtme hâl eki “-i” ile iyelik eki olan “-i” birbirine karıştırılmamalıdır. “-i” eki alan sözcüğün başına “onun” sözcüğü getirdiğimizde anlamlı oluyorsa o ek, iyelik ekidir; anlamsız oluyorsa belirtme hâl ekidir.
- (Onun) Evi hangi gün temizleyelim? →Anlamsız oldu, o hâlde “-i”, belirtme hâl eki
- (Onun) Evi buraya çok yakınmış. →Anlamlı oldu, o hâlde “-i”, iyelik ekidir.
c. Yönelme Hâli (-e Hâli)
İsimlere getirilen “-a, -e” durum ekleridir.
Eklendiği isimlere yönelme anlamı katar.
- Örnekler
- Evden ayrıldım, köye gidiyorum.
- Bütün insanlığa bunu anlatmalıyız.
- Uyarı
“Ben” ve “sen” sözcükleri yönelme hâl ekini aldığında sözcüklerin kökleri değişir.
- ben-e → bana
- sen-e → sana
d. Bulunma Hâli (-de Hâli)
İsimlere getirilen “-da, -de; -ta, -te” durum ekleridir.
Bulunma, durum ve zaman gibi anlamlar katar.
- Örnekler
- Çantamı evde bıraktım. (Bulunma, yer anlamlı)
- Usta, bir bakışta arızayı buldu. (Durum anlamı)
- Hafta sonunda onunla mı pikniğe gideceksin? (Zaman anlamı)
- Uyarı
“-de” eki yapım eki göreviyle de kullanılabilir. O zaman hâl eki olmaktan çıkar.
- Sözde buraya gelecekti.
- Gözde bir öğrencidir o.
e. Ayrılma Hâli (-den Hâli)
İsimlere getirilen “-dan, -den; -tan, -ten” durum ekleridir.
Ayrılma, çıkma, zaman, sebep gibi anlamlar katar.
- Örnekler
- Kahramanmaraş’tan Isparta’ya geldi. (Ayrılma, uzaklaşma anlamı)
- Soğuktan elleri titriyordu. (Sebep anlamı)
- Buraya akşamdan gelmeliyiz. (Zaman anlamı)
- Uyarı
“-den” eki yapım eki göreviyle de kullanılabilir. O zaman hâl eki olmaktan çıkar.
- Sudan sebeplerle yanıma gelme.
4. İlgi (Tamlayan) Eki
Bir ismin başka bir isimle ilgili olma durumunu belirtir.
Belirtili isim tamlamalarında tamlayanın aldığı eklerdir.
-ın, -in, -un, -ün
-nın, -nin, -nun, -nün
- Örnekler
- Dersin yarısı
- Okulun kapısı
- Çarşının ortası
5. Soru Eki
Bu ek gelenekleşmiş olarak ayrı yazılır ve kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak ünlüsü değişir.
- Örnekler
- Okuyacak kitabın var mı?
- Muhsin de mi bizimle gelecek?
- Uyarı
İlgi zamiri de isim çekim eki olarak değerlendirilir.
- Benimki dün kayboldu. → İlgi zamiri
