7. Sınıf Fiillerde Yapı Konu Anlatımı
A. BASİT FİİLLER
Yapım eki almayan, kök durumundaki fiillerdir.
Çekim eki alabilirler çünkü çekim ekleri sözcüğün anlamını, yapısını değiştirmez.
- Örnekler
| İki saattir mahallede | gez Fiil kökü (Yarım yargı) | iyor Kip eki (Çekim eki) | uz. Kişi eki (Çekim eki) |
| Ne | yap Fiil kökü (Yarım yargı) | acak Kip eki (Çekim eki) | sınız? Kişi eki (Çekim eki) |
B. TÜREMİŞ FİİLLER
İsim ya da fiil köklerine, fiil yapma özelliği olan yapım ekleri getirilerek yapılır.
Çekim eki alıp almaması fark etmez.
- Örnekler
| Tatilde | güneş İsim kökü | len Yapım eki | di Çekim eki | k. Çekim eki |
| Masayı | yap Fiil kökü | ış Yapım eki | tır Yapım eki | dı Çekim eki | lar Çekim eki |
C. BİRLEŞİK FİİLLER
1. Kurallı Birleşik Fiiller
a. Yeterlik Fiili
Fiil kök ya da gövdelerine “-ebil(mek)” getirilerek yapılır.
Cümleye gücü yetme, olasılık gibi anlamlar katar.
- Örnekler
- Babam, her türlü vasıtayı kullanabiliyor. (Gücü yetme)
- Bu yaz çok sıcak geçebilir. (Olasılık)
- Yarın getirmek şartıyla kitabı alabilirsiniz. (İzin verme)
- Uyarı
- Yapabilirim → Yapamam
- Çıkabilirim → Çıkamam
- Verebilirim →Veremem
- Giyebilirim → Giymem (Olumsuzunda yeterlik yok çünkü olumsuzluk ekinden önce “-a/-e” seslerinden biri yok.)
- Yapamayabilirim
- Gelemeyebilirim
- Alamayabilirim
b. Tezlik Fiili
Fiil kök ya da gövdelerine “-iver(mek)” getirilerek yapılır.
Cümleye çabukluk, kolaylık, beklenmezlik gibi anlamlar katar.
- Örnekler
- Köşeyi dönünce birden karşıma çıkıverdi. (Beklenmezlik)
- Yarım saatte her işi bitiriverdi.(Kolaylıkla)
- Şunu hemen Hasan amcana götürüver. (Çabukluk)
- Tezlik fiilinin olumsuzu iki şekilde de yapılabilir:
- Gelivermedi
- Gelmeyiverdi
c. Sürerlik Fiili
Fiil kök ya da gövdelerine “-egel(mek), -ekal(mak), -edur(mak)” getirilerek yapılır.
Eylemin devam ettiği anlamını katar.
- Örnekler
- Sen bizi okulun önünde bekleyedur.
- Ali’nin yaptığı çalışmayı görünce bakakaldık.
- Yüzyıllar boyunca bu hep böyle süregeldi.
- Uyarı
d. Yaklaşma Fiili
Fiil kök ya da gövdelerine “-eyaz(mak)” getirilerek yapılır.
Eylemin gerçekleşmesine çok yaklaşıldığı (neredeyse, az kalsın) anlamı katar.
- Örnekler
- Önüne bakmadan koşan çocuk, düşeyazdı.
- Çocuk, su diye çamaşır suyunu içeyazdı.
2. Yardımcı Eylemle Kurulan Birleşik Fiiller
- Örnekler
- Dedem salonda namaz kılıyor.
- Ev işlerinde anneme yardım ettim.
- Komşumuz Ayşe, yine hasta olmuş.
- Komutan öyle emir buyurdu.
- Allah, rahmet eylesin.
- Örnekler
- sabır et- → sabret-
- kahır ol- → kahrol-
- his et- → hisset-
- kayıt ol- → kaydol-
- Uyarı
- Örnekler
- Ağaçtaki elmalar olmuş. → Asıl fiil, olgunlaşmak anlamında kullanılmış.
- Çocuk, herhalde nazar olmuş. →Yardımcı fiil olarak kullanılmış.
- Bu ev 400.000 TL eder. →Asıl fiil, maddi değer anlamında kullanılmış.
- Devlet okulunu tercih ettim. →Yardımcı fiil olarak kullanılmış.
3. Anlamca Kaynaşmış (Deyimleşmiş/Öbekleşmiş) Birleşik Fiiller
İsim ya da isim soylu sözcüklerin bir eylemle kalıplaşarak oluşturduğu fiillerdir.
Deyimler, anlamca kaynaşmış birleşik fiiller grubuna girer.
- Örnekler
- Nedense bugünlerde ağzından çıt çıkmıyor.
- Sevinçten ağzı kulaklarına vardı.
- Sana çok güzel bir kıyak yapacağım.
- Hedeflerinizden asla vazgeçmeyin.
- Sınıftaki herkes LGS’ye başvurdu.
