Fiilden türetilen, olumsuzu yapılabilen, isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil görevlerinde kullanılabilen sözcüklere fiilimsi (eylemsi) denir.
Fiilimsilerin Özellikleri
Fiil kök ya da gövdelerinden türerler.
gidince → “git-” fiilinden türemiş bir fiilimsidir.
aklınca → “akıl” sözcüğü isim olduğu içim fiilimsi değildir.
Kip ve kişi eki alarak çekimlenemezler. (Çekimlenirse fiil olur.)
Kip ve kişi eki alarak çekimlenemediğine göre fiilimsidir.
| Tekil | Çoğul | |||
| 1. Kişi | (ben) | gelip | (biz) | gelip |
| 2. Kişi | (sen) | gelip | (siz) | gelip |
| 3. Kişi | (o) | gelip | (onlar) | gelip |
Kip ve kişi eki alarak çekimlendiğine göre fiildir.
| Tekil | Çoğul | ||
| 1. Kişi | (ben) | geldim | geldik |
| 2. Kişi | (sen) | geldin | geldiniz |
| 3. Kişi | (o) | geldi | geldiler |
Olumsuzluk eklerini alabilirler.
Anlamamak, susmayarak vb.
Cümlenin başında, ortasında ya da sonunda bulunabilir.
Gülmek bulaşıcıdır.
Oturup dinlendikçe toparlanıyordu.
Tek kusuru aceleci olmasıdır.
Fiilimsiler, cümlenin sonunda olmadıklarında yarım yargı bildirir ve yan cümle oluştururlar.
| Beni görünce |
koşarak Yan cümle (Yarım yargı) |
yanıma geldi. Temel cümle (Tam yargı) |
Cümlede isim, sıfat ve zarf görevinde kullanılırlar.
Girmek yasaktır.
İsim
Gelen konuklar iyi ağırlandı.
Sıfat
Giderken hepimizle vedalaştı.
Zarf
İsim çekim eklerini alabilirler.
Konuşmalar → Çokluk eki almış.
Konuşması → Tamlama eki almış.
Konuşmaktan → Hâl eki almış.
Tüm fiilimsi ekleri yapım ekidir. Fiilimsi eki alan sözcük de türemiş sözcüktür.
Fiilimsi (Eylemsi) Çeşitleri
1. İsim-Fiiller (Mastarlar)
İsim-Fiiller (Mastarlar): Fiil kök ya da gövdelerine “-ma, -mak, -ış” ekleri getirilerek yapılan fiilimsilere isim-fiil denir. İsim-fiiller, cümle içerisinde isim görevinde kullanılır.
İsim-fiil ekleri, “ma y ış mak” formülü ile ezberlenebilir.
Yüzmek tüm kasları çalıştırır.
Okuma yazması yokmuş.
Gelişiyle gidişi bir oldu.
Olumsuzluk eki olan -ma/-me ile isim-fiil eki olan -ma/-me birbirine karıştırılmamalıdır.
Neden beni beklemedin? → Bekleme sözcüğündeki -me, olumsuzluk ekidir.
Beklemene sevindim. → Beklemene sözcüğündeki -me, isim-fiil ekidir.
İsim-fiil ekiyle oluşturulan bazı fiilimsiler sıfat görevinde kullanılabilir.
Yapma çiçek
Süzme yoğurt
Bu sözcükler isim-fiil eki almalarında rağmen sıfat görevinde kullanılmıştır.
Bazı sözcükler, isim-fiil eki aldığı halde hareket anlamını yitirerek kalıcı isim olabilir. Kalıcı isimler, olumsuzluk eklerini alamazlar.
Binanın girişi yan taraftadır.
Kalıcı isim
Günlük iki ekmek alıyoruz.
Kalıcı isim
Danışmadaki görevli bize yardımcı oldu.
Kalıcı isim
Kaymak ile bal kahvaltıda iyi gider.
Kalıcı isim
2. Sıfat-Fiiller (Ortaçlar)
Sıfat-Fiiller (Ortaçlar): Fiil kök ya da gövdelerine “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleri getirilerek yapılan fiilimsilere sıfat-fiil denir. Sıfat-fiiller, cümle içerisinde sıfat görevinde kullanılır.
Şu gelen çocuk benim kardeşim.
Eli öpülesi annelerimizin değerini bilelim.
Kendisini bulunmaz Hint kumaşı sanıyor.
Hepimizin benzer hataları vardır.
Gidilmedik yer bırakmadık bu yaz.
Okunacak kitaplarım var daha.
Bu iş için biçilmiş kaftandır o.
Sıfat-fiil ekleri, “anası mezar dikecekmiş” formülü ile ezberlenebilir.
Bazı sözcükler, sıfat-fiil ekleri aldığı halde hareket anlamını yitirerek kalıcı isim olabilir. Kalıcı isimler, olumsuzluk eklerini alamazlar.
Gelecek de bir gün gelecek.
Kalıcı isim
Geçmişten ders almayanlar geleceğe güvenle bakamaz.
Kalıcı isim
Devrik cümle kalıpları, sıfat-fiillerde yanıltıcı olabilir. Hata yapmamak için cümleyi kurallı hâle getirebilirsiniz.
Kırılmış bardaklar kolideki. → İlk bakışta “kırılmış” sözcüğü sıfat fiil gibi gözükse de aslında çekimli bir fiildir.
“-mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” sıfat fiil eklerini kip ve kişi ekleri ile karıştırmamak gerekir. Bu eklerden birini alan sözcük cümlede sıfat görevindeyse sıfat fiildir.
Giyecek kıyafetim kalmamış hiç.
Sıfat-fiil
Burada tanıdık yüzler görmek mutluluk verici.
Sıfat-fiil
Bugün kırmızı elbisesini giyecek.
Çekimli fiil
Geç de olsa birbirimizi tanıdık.
Çekimli fiil
Sıfat-fiiller cümle içinde genel olarak isimle birlikte kullanılır. Ancak bazı durumlarda bu isim düşerek sıfat-fiil adlaşır.
Törende görev alacak öğrenciler belli oldu.
Sıfat-fiil İsim
Törende görev alacaklar belli oldu.
Adlaşmış sıfat-fiil
Duyduğum sözlere inanamadım.
Sıfat-fiil İsim
Duyduklarıma inanamadım.
Adlaşmış sıfat-fiil
3. Zarf-Fiiller (Ulaçlar/Bağ-Fiiller)
Zarf-fiiller, fiil kök veya gövdelerine “-ken, -alı, -esiye, …-r …-maz, …-a …-a, -ip, -ince, -a, -arak, -madan, -maksızın, -diğinde, -dıkça, -casına” ve benzeri ekler getirilerek oluşturulur. Zarf-fiiller, cümle içerisinde zarf görevinde kullanılır.
Çocuk yatar yatmaz uyudu.
Gide gele yolu da öğrendik.
Biraz dinlenip çalışmaya devam ettik.
Bağırarak yanımıza gelince biz de korktuk.
“diye, kala, geçe” sözcüklerindeki -a/-e zarf-fiildir.
Geçmişin yanlışlarını düzeltmeye kararlıyız, diye konuştu.
Ona on kala gelirim.
Tren, sekizi beş geçe kalkacak.
Zarf-fiiller, cümleye farklı anlamlar katabilir.
Koşarak yanımıza geldi. → Durum anlamı
Çalıştıkça kazanacaksın. → Koşul anlamı
Evden çıkarken bana haber ver. → Zaman anlamı
bayaaaaaaa ıyı
baya iyi yapmışsınız konuyu çok iyi kavradım teşekkürler
çok iyi elinize sağlık
Testleri telefon formatına uygun yaparsanız seviniriz.
tek kelimeyle mükko
Aşırı derecede işime yaradı teşekkür ederim
çok tesekkurler sayenız de artık türkce de zorlanmıycam tavsiye ediyorummmmm
çok sağolun sizin gibi insanlar bunları ve türkçeyi çıkarmı iyiki
Sağalun gecrekten sınava çalışmış oldum
Çok teşekkür ederim.Çok güzel anlatmışsınız ve çok işime yaradı.
Teşekkür ederim.
Çok işime yaradı sınavdan aldım ve çok güzel geçti hiç zorlanmadım…………….
Çok güzel olmuş işime yaradı
Çok güzel
Baya işime yaradı
Çok güzel ellerinize saglik
Teşekkür ederim
Teşekkürler
güzel
“Bekleme” sözcüğündeki “-me” eki isim-fiil ekidir.
“Beklemene” sözcüğünde ise kişi eki eklenerek çekimli bir fiil oluşturulmuştur ve artık fiilimsi değildir bence.
Senin beklemene, onun beklemsine, bizim beklememize, onların beklemelerine kişi ekleri ile çekimleniyor;
Sen beklemezdin, sen beklemedin, O beklemedi, onlar beklememiş zaman kipiylede çekimleniyor.
1 Kural : Fiilimside ilk bakacağımız şey kelimenin kökü fiil mi değil mi, fiil değilse incelemeden geç.
2 Kural : -di’li geçmiş zaman gibi ” kip/zaman ” eki getir kelimeye yada ” ben,sen,o kişi eki ” getir kelimeye eğer mantıklı olursa fiilimsi değildir, zira fiilimsi kip ve kişi eki almazlar.
3 Kural : Olumsuzluk eki alabilirler. O halde onu olumlu hale getir ve 1 ve 2 kuralı uygula. Fiilimsi olup olmadığını kolayca bulursun.
4 Kurul: İsim çekim eklerini – ler, lar gibi alabilir fiilimsiler.
5 Kural :Tüm fiilimsi ekleri yapım ekidir. Fiilimsi eki alan sözcük de türemiş sözcüktür.
6 Kural: İsim-fiil ekleri, “ma (y) ış mak” formülü ile ezberlenebilir.
7 Kural: isim-fiil eki aldığı halde hareket anlamını yitirerek kalıcı isim olan Kalıcı isimler, olumsuzluk eklerini alamazlar. 2 ekmek al.
çok güzel olmuş ellerinşze sağlık
Abe sayende Türkçe öğrendim sagol
Teşekkürler
Ben bu siteyi çok seviyorum herkese tavsiye ederim.
Sağolun yardımcı oldu emeklerinize sağlık.
Türkçe öğretmenimiz okulda bu siteden yazdırıyor defter kontrolü var dedi eksiklerim vardı burdan tamamladım gerçekten mükemmel bir site
konuyu tekrar etmiş oldum.çok teşekkür ederim
konuyu tekrar etmiş oldum.çok teşekkür ederim
Kurs ogretmenim ozet cikarmamizi istemisti sayenizde yaptim kokayca tesekkurler ederim