8. Sınıf Fiilimsiler (Eylemsiler) Konu Anlatımı

Fiilden türetilen, olumsuzu yapılabilen, isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil görevlerinde kullanılabilen sözcüklere fiilimsi (eylemsi) denir.

Fiilimsilerin Özellikleri

Fiil kök ya da gövdelerinden türerler.

Örnekler

gidince → “git-” fiilinden türemiş bir fiilimsidir.

aklınca → “akıl” sözcüğü isim olduğu içim fiilimsi değildir.

Kip ve kişi eki alarak çekimlenemezler. (Çekimlenirse fiil olur.)

 

Kip ve kişi eki alarak çekimlenemediğine göre fiilimsidir.

Tekil Çoğul
1. Kişi (ben) gelip (biz) gelip
2. Kişi (sen) gelip (siz) gelip
3. Kişi (o) gelip (onlar) gelip

 

Kip ve kişi eki alarak çekimlendiğine göre fiildir.

Tekil Çoğul
1. Kişi (ben) geldim geldik
2. Kişi (sen) geldin geldiniz
3. Kişi (o) geldi geldiler

 

Örnekler

Olumsuzluk eklerini alabilirler.

Anlamamak, susmayarak vb.

 

Cümlenin başında, ortasında ya da sonunda bulunabilir.

Örnekler

Gülmek bulaşıcıdır.

Oturup dinlendikçe toparlanıyordu.

Tek kusuru aceleci olmasıdır.

 

Fiilimsiler, cümlenin sonunda olmadıklarında yarım yargı bildirir ve yan cümle oluştururlar.

Örnekler
Beni görünce
Yan cümle
(Yarım yargı)
koşarak
Yan cümle
(Yarım yargı)
yanıma geldi.
Temel cümle
(Tam yargı)

 

Cümlede isim, sıfat ve zarf görevinde kullanılırlar.

Örnekler

Girmek yasaktır.
İsim

Gelen konuklar iyi ağırlandı.
Sıfat

Giderken hepimizle vedalaştı.
Zarf

 

İsim çekim eklerini alabilirler.

Örnekler

Konuşmalar → Çokluk eki almış.

Konuşma → Tamlama eki almış.

Konuşmaktan → Hâl eki almış.

 

Uyarı

Tüm fiilimsi ekleri yapım ekidir. Fiilimsi eki alan sözcük de türemiş sözcüktür.

 

Fiilimsi (Eylemsi) Çeşitleri

1. İsim-Fiiller (Mastarlar)

İsim-Fiiller (Mastarlar): Fiil kök ya da gövdelerine “-ma, -mak, -ış” ekleri getirilerek yapılan fiilimsilere isim-fiil denir. İsim-fiiller, cümle içerisinde isim görevinde kullanılır.

İsim-fiil ekleri, “ma y ış mak” formülü ile ezberlenebilir.

Örnekler

Yüzmek tüm kasları çalıştırır.

Okuma yazması yokmuş.

Gelişiyle gidişi bir oldu.

 

Uyarı

Olumsuzluk eki olan -ma/-me ile isim-fiil eki olan -ma/-me birbirine karıştırılmamalıdır.

Neden beni beklemedin? → Bekleme sözcüğündeki -me, olumsuzluk ekidir.
Beklemene sevindim. → Beklemene sözcüğündeki -me, isim-fiil ekidir.

 

İsim-fiil ekiyle oluşturulan bazı fiilimsiler sıfat görevinde kullanılabilir.

Yapma çiçek
Süzme yoğurt

Bu sözcükler isim-fiil eki almalarında rağmen sıfat görevinde kullanılmıştır.

 

Bazı sözcükler, isim-fiil eki aldığı halde hareket anlamını yitirerek kalıcı isim olabilir. Kalıcı isimler, olumsuzluk eklerini alamazlar.

Binanın girişi yan taraftadır.
           Kalıcı isim

Günlük iki ekmek alıyoruz.
                 Kalıcı isim

Danışmadaki görevli bize yardımcı oldu.
   Kalıcı isim

Kaymak ile bal kahvaltıda iyi gider.
 Kalıcı isim

 

2. Sıfat-Fiiller (Ortaçlar)

Sıfat-Fiiller (Ortaçlar): Fiil kök ya da gövdelerine “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleri getirilerek yapılan fiilimsilere sıfat-fiil denir. Sıfat-fiiller, cümle içerisinde sıfat görevinde kullanılır.

Örnekler

Şu gelen çocuk benim kardeşim.

Eli öpülesi annelerimizin değerini bilelim.

Kendisini bulunmaz Hint kumaşı sanıyor.

Hepimizin benzer hataları vardır.

Gidilmedik yer bırakmadık bu yaz.

Okunacak kitaplarım var daha.

Bu iş için biçilmiş kaftandır o.

Sıfat-fiil ekleri, “anası mezar dikecekmiş” formülü ile ezberlenebilir.

 

Uyarı

Bazı sözcükler, sıfat-fiil ekleri aldığı halde hareket anlamını yitirerek kalıcı isim olabilir. Kalıcı isimler, olumsuzluk eklerini alamazlar.

Gelecek de bir gün gelecek.
Kalıcı isim

Geçmişten ders almayanlar geleceğe güvenle bakamaz.
Kalıcı isim

 

Devrik cümle kalıpları, sıfat-fiillerde yanıltıcı olabilir. Hata yapmamak için cümleyi kurallı hâle getirebilirsiniz.

Kırılmış bardaklar kolideki. → İlk bakışta “kırılmış” sözcüğü sıfat fiil gibi gözükse de aslında çekimli bir fiildir.

 

-mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” sıfat fiil eklerini kip ve kişi ekleri ile karıştırmamak gerekir. Bu eklerden birini alan sözcük cümlede sıfat görevindeyse sıfat fiildir.

Giyecek kıyafetim kalmamış hiç.
  Sıfat-fiil

Burada tanıdık yüzler görmek mutluluk verici.
   Sıfat-fiil

Bugün kırmızı elbisesini giyecek.
             Çekimli fiil

Geç de olsa birbirimizi tanıdık.
               Çekimli fiil

 

Sıfat-fiiller cümle içinde genel olarak isimle birlikte kullanılır. Ancak bazı durumlarda bu isim düşerek sıfat-fiil adlaşır.

Törende görev alacak öğrenciler belli oldu.
      Sıfat-fiil   İsim

Törende görev alacaklar belli oldu.
     Adlaşmış sıfat-fiil

Duyduğum sözlere inanamadım.
   Sıfat-fiil  İsim

Duyduklarıma inanamadım.
Adlaşmış sıfat-fiil

 

3. Zarf-Fiiller (Ulaçlar/Bağ-Fiiller)

Zarf-fiiller, fiil kök veya gövdelerine “-ken, -alı, -esiye, …-r …-maz, …-a …-a, -ip, -ince, -a, -arak, -madan, -maksızın, -diğinde, -dıkça, -casına” ve benzeri ekler getirilerek oluşturulur. Zarf-fiiller, cümle içerisinde zarf görevinde kullanılır.

Örnekler

Çocuk yatar yatmaz uyudu.

Gide gele yolu da öğrendik.

Biraz dinlenip çalışmaya devam ettik.

Bağırarak yanımıza gelince biz de korktuk.

 

Uyarı

“diye, kala, geçe” sözcüklerindeki -a/-e zarf-fiildir.

Geçmişin yanlışlarını düzeltmeye kararlıyız, diye konuştu.

Ona on kala gelirim.

Tren, sekizi beş geçe kalkacak.

 

Zarf-fiiller, cümleye farklı anlamlar katabilir.

Koşarak yanımıza geldi. → Durum anlamı

Çalıştıkça kazanacaksın. → Koşul anlamı

Evden çıkarken bana haber ver. → Zaman anlamı

Son Yorumlar
  1. Elif
  2. F.n.s
  3. Gelmemeye giden kadın...
  4. Bilinmeyen
  5. nigırkilır
  6. Anonim
  7. Nursi

Yorum Yazarken Türkçe Kurallarına Uyarak Yazınız Lütfen!

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

  • Yazının Bağlantısı: 8. Sınıf Fiilimsiler (Eylemsiler) Konu Anlatımı
  • Tarih: 19 Haziran 2019
  • Yazının Kategorisi: 8. Sınıf, 8. Sınıf Türkçe Konu Anlatımları
  • Yazar:
  • Bu yazıyı RSS ile Takip Et
  • Diğer kaynaklarda arayın: 8. Sınıf Fiilimsiler (Eylemsiler) Konu Anlatımı
  • Filtreleme Seçenekleri
    • Sıralama Seçenekleri

    • Sınıf Seçiniz

    • İçerik Türü Seçiniz

    • Sınav Türü Seçiniz

    Ana Menü