8. Sınıf Fiilimsiler (Eylemsiler) Konu Anlatımı

Fiilden türetilen, olumsuzu yapılabilen, isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil görevlerinde kullanılabilen sözcüklere fiilimsi (eylemsi) denir.

Fiilimsilerin Özellikleri

Fiil kök ya da gövdelerinden türerler.
Kip ve kişi eki alarak çekimlenemezler. (Çekimlenirse fiil olur.)

Kip ve kişi eki alarak çekimlenemediğine göre fiilimsidir.

  Tekil Çoğul
1. Kişi(ben)gelip(biz)gelip
2. Kişi(sen)gelip(siz)gelip
3. Kişi(o)gelip(onlar)gelip

Kip ve kişi eki alarak çekimlendiğine göre fiildir.

  TekilÇoğul
1. Kişi(ben)geldimgeldik
2. Kişi(sen)geldingeldiniz
3. Kişi(o)geldigeldiler
Olumsuzluk eklerini alabilirler.
Cümlenin başında, ortasında ya da sonunda bulunabilir.
Fiilimsiler, cümlenin sonunda olmadıklarında yarım yargı bildirir ve yan cümle oluştururlar.
Beni görünce
Yan cümle
(Yarım yargı)
koşarak
Yan cümle
(Yarım yargı)
yanıma geldi.
Temel cümle
(Tam yargı)
Cümlede isim, sıfat ve zarf görevinde kullanılırlar.
İsim çekim eklerini alabilirler.
Tüm fiilimsi ekleri yapım ekidir. Fiilimsi eki alan sözcük de türemiş sözcüktür.

Fiilimsi (Eylemsi) Çeşitleri

1. İsim-Fiiller (Mastarlar)

İsim-Fiiller (Mastarlar): Fiil kök ya da gövdelerine “-ma, -mak, -ış” ekleri getirilerek yapılan fiilimsilere isim-fiil denir. İsim-fiiller, cümle içerisinde isim görevinde kullanılır.

İsim-fiil ekleri, “ma y ış mak” formülü ile ezberlenebilir.

Olumsuzluk eki olan -ma/-me ile isim-fiil eki olan -ma/-me birbirine karıştırılmamalıdır.

İsim-fiil ekiyle oluşturulan bazı fiilimsiler sıfat görevinde kullanılabilir.
Bazı sözcükler, isim-fiil eki aldığı halde hareket anlamını yitirerek kalıcı isim olabilir. Kalıcı isimler, olumsuzluk eklerini alamazlar.

2. Sıfat-Fiiller (Ortaçlar)

Sıfat-Fiiller (Ortaçlar): Fiil kök ya da gövdelerine “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleri getirilerek yapılan fiilimsilere sıfat-fiil denir. Sıfat-fiiller, cümle içerisinde sıfat görevinde kullanılır.

Sıfat-fiil ekleri, “anası mezar dikecekmiş” formülü ile ezberlenebilir.

Bazı sözcükler, sıfat-fiil ekleri aldığı halde hareket anlamını yitirerek kalıcı isim olabilir. Kalıcı isimler, olumsuzluk eklerini alamazlar.
Devrik cümle kalıpları, sıfat-fiillerde yanıltıcı olabilir. Hata yapmamak için cümleyi kurallı hâle getirebilirsiniz.

“-mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” sıfat fiil eklerini kip ve kişi ekleri ile karıştırmamak gerekir. Bu eklerden birini alan sözcük cümlede sıfat görevindeyse sıfat fiildir.

Sıfat-fiiller cümle içinde genel olarak isimle birlikte kullanılır. Ancak bazı durumlarda bu isim düşerek sıfat-fiil adlaşır.

3. Zarf-Fiiller (Ulaçlar/Bağ-Fiiller)

Zarf-fiiller, fiil kök veya gövdelerine “-ken, -alı, -esiye, …-r …-maz, …-a …-a, -ip, -ince, -a, -arak, -madan, -maksızın, -diğinde, -dıkça, -casına” ve benzeri ekler getirilerek oluşturulur. Zarf-fiiller, cümle içerisinde zarf görevinde kullanılır.

“diye, kala, geçe” sözcüklerindeki -a/-e zarf-fiildir.

Zarf-fiiller, cümleye farklı anlamlar katabilir.