Ek Fiil: İsim veya isim soylu sözcüklerin yüklem olmasını sağlayan ya da basit zamanlı fiillere gelerek onları birleşik zamanlı yapan ek hâlindeki imek fiiline denir. Ek fiilin iki görevi vardır:
A. İSİMLERİ VE İSİM SOYLU SÖZCÜKLERİ YÜKLEM YAPMAK
Bu görevinde ek fiil dört kiple çekimlenir:
1. Ek Fiilin Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman Çekimi
- Eki “idi”dir.
- Kişinin yaşadığı ya da gördüğü bir eylemi anlatır.
- Örnekler
- Dün akşam seni arayan bendim. (ben idim)
- Morali bugünlerde bozuktu. (bozuk idi)
- Uyarı
İsim veya isim soylu sözcüklerin yüklem olduğu cümlelerin olumsuzu “değil” edatı ile yapılır.
- Son zamanlarda işlerin yolunda değildi. (yolunda değil idi)
İsim veya isim soylu sözcüklerin yüklem olduğu cümlelerin sorusu “mi” edatı ile yapılır.
- Arkadaşınız öğrenci miydi. (öğrenci mi idi)
2. Ek Fiilin Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman Çekimi
- Eki “imiş”tir.
- Kişinin duyduğu ya da öğrendiği bir eylemi anlatır.
- Sonradan fark edilme anlamı da katabilir.
- Örnekler
- Saliha’nın memleketi Trabzon’muş. (Trabzon imiş)
- Dünkü maçta o da varmış. (var imiş)
- Aslen Kayserili değilmiş. (Kayserili değil imiş)
- Bu üç katlı ev onların mıymış? (onların mı imiş)
3. Ek Fiilin Şart Çekimi
- Eki “ise”dir.
- Diğer kiplerden farkı ismi yüklem yapmamasıdır.
- Cümleye şart (koşul) anlamı katar.
- Örnekler
- Dediğin kadar çalışkansa bu soruyu bilir. (çalışkan ise)
- İşin varsa daha sonra da gidebiliriz. (var ise)
- Eğer senin dostun değilse zaten gelmez. (dostun değil ise)
4. Ek Fiilin Geniş Zaman Çekimi
- Eki “-dir”dir.
- Eylemin her zaman gerçekleştiği anlamını veririr.
- Geniş zaman çekimlerinde “-dir” bazen yazılmaz ama var kabul edilir.
- Örnekler
- Emin, sen hep defanssın. (defansındır)
- O, girdiği her işte başarılı. (başarılıdır)
| Kişi (Şahıs) | Ek Fiilin Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman Çekimi | Ek Fiilin Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman Çekimi | Ek Fiilin Şart Çekimi | Ek Fiilin Geniş Zaman Çekimi |
| 1. Tekil | Doktordum | Doktormuşum | Doktorsam | Doktorum(dur) |
| 2. Tekil | Doktordun | Doktormuşsun | Doktorsan | Doktorsun(dur) |
| 3. Tekil | Doktordu | Doktormuş | Doktorsa | Doktor(dur) |
| 1. Çoğul | Doktorduk | Doktormuşuz | Doktorsak | Doktoruz(dur) |
| 2. Çoğul | Doktordunuz | Doktormuşsunuz | Doktorsanız | Doktorsunuz(dur) |
| 3. Çoğul | Doktorlardı | Doktorlarmış | Doktorlarsa | Doktorlar(dır) |
B. BASİT ZAMANLI FİİLLERİ BİRLEŞİK ZAMANLI YAPMAK
Cümlede tek bir kip kullanılmışsa o basit zamanlı bir kiptir. Ancak o kipin yanına bir kip daha getirilirse o zaman birleşik zamanlı hâle dönüşür.
- Örnekler
- Gelsem → Basit zamanlı
- Gelseydim→Birleşik zamanlı
- Gelmişsin →Basit zamanlı
- Gelmiştin→Birleşik zamanlı
Bu görevde ek fiil üç kiple çekimlenir:
1. Ek Fiilin Hikâye Birleşik Zamanı
- Eki “idi”dir.
- Cümleye terk edilmiş alışkanlık, gerçekleşmemiş beklenti gibi anlamlar katar.
- Örnekler
- Akşamları dışarıda top oynardık.
- Geziye bizi de götürecekti.
- Bana çok önce haber vermeliydin.
- Uyarı
Birleşik zamanlı sözcüklerin olumsuzu “-ma,-me; -mı, -mi, -mu, -mü” ekleriyle yapılır.
- Notlarını seninle paylaşmayacaktı.
- Çoğu zaman davetlere katılmıyordu.
Birleşik zamanlı sözcüklerin sorusu “mi” edatı ile yapılır.
- Seni sık sık arar mıydı.
2. Ek Fiilin Rivayet Birleşik Zamanı
- Eki “imiş”tir.
- Cümleye küçümseme ve benzeri anlamlar katar.
- Örnekler
- Ödevini yapamamışmış.
- Babamın sözünü dinlemeliymişim.
- Bu kadar hata yapmamalıymışım.
- Okula kaydını yaptırmalı mıymış.
3. Ek Fiilin Şart Birleşik Zamanı
- Eki “ise”dir.
- Cümleye şart (koşul) anlamı katar.
- Örnekler
- Dersi dikkatli dinlerseniz öğrenirsiniz.
- Çalışmaya başladıysan devam et.
- Seninle çalışmak istemezse Ali’yi ararsın.
- Uyarı
“-dir” eki, fiillere gelirse fiili ek fiil yapar ancak birleşik zamanlı yapmaz. Fiillere getirilen bu ek cümleye tahmin, olasılık gibi anlamlar katar.
- Annem, eve çoktan gelmiştir.
Ek fiilin birleşik zamanlı çekimlerini “gel-” fiilini ve şimdiki zaman eki olan“-yor”u kullanarak yapacağız.
| Kişi (Şahıs) | Ek Fiilin Hikâye Birleşik Zamanı | Ek Fiilin Rivayet Birleşik Zamanı | Ek Fiilin Şart Çekimi |
| 1. Tekil | Geliyordum | Geliyormuşum | Geliyorsam |
| 2. Tekil | Geliyordun | Geliyormuşsun | Geliyorsan |
| 3. Tekil | Geliyordu | Geliyormuş | Geliyorsa |
| 1. Çoğul | Geliyorduk | Geliyormuşuz | Geliyorsak |
| 2. Çoğul | Geliyordunuz | Geliyormuşsunuz | Geliyorsanız |
| 3. Çoğul | Geliyorlardı | Geliyorlarmış | Geliyorlarsa |