8. Sınıf Deyimler, Atasözleri ve Özdeyişler Konu Anlatımı

Deyimler, Atasözleri ve Özdeyişler - Kavram Haritası

 

1. Deyimler

Deyim: Genellikle gerçek anlamından ayrı, kendine özgü bir anlam taşıyan kalıplaşmış söz öbeğidir.

Deyimlerin Özellikleri

Deyimler, anonimdir yani söyleyeni belli olmayan sözlerdir.

Örnekler

“Ağzı kulaklarına varmak” sözünü ilk kimin söylediği belli değildir. Artık halkın ortak malı olmuştur.

 

Deyimler kalıplaşmış sözlerdir. Bu yüzden deyimi oluşturan sözcüklerin yerine bu sözcüklerin eş anlamlıları ya da yakın anlamlıları getirilemez, sözcüklerin yerleri değiştirilemez.

Örnekler

İki ayağı bir pabuca girmek (Doğru)

İki ayağı bir ayakkabıya girmek (Yanlış)

 

Deyimler ders vermez yalnızca durum bildirir.

Örnekler

Çenesi açılmak → Durmadan konuşmak, gevezelik etmek

 

Deyimler mastar hâlindedir ancak zamana ve şahsa göre çekimlenebilir.

Örnekler

Burnunu sokmak → Mastar hâlinde bir deyimdir.

Burnunu sokma. → Zamana ve şahsa göre çekimlenmiş bir deyimdir.

 

Deyimler genellikle söz öbeği şeklindendir ancak az da olsa cümle şeklinde olan deyimler de vardır.

a. Söz Öbeği Şeklindeki Deyimler:

Örnekler

Yüz yüze bakmak

Ağzı burnu yerinde

 

b. Cümle Şeklindeki Deyimler:

Örnekler

Söz anlayan beri gelsin.

Yiğitlik sende kalsın.

 

Deyimler, genellikle mecaz anlamlı olsa da gerçek anlamlı olan deyimler de vardır. Deyimler anlam özellikleri açısından iki bölümde ele alınır:

a. Gerçek Anlamlı Deyimler:

Tüm sözcüklerin gerçek anlamında kullanıldığı sözlerdir, mecazlı bir ifadeye yer verilmez.

Örnekler

Hem suçlu hem güçlü.

Kimi kimsesi olmamak.

 

b. Mecaz Anlamlı Deyimler:

Sözcüklerden en az birinin gerçek anlamı dışında kullanıldığı sözlerdir.

Örnekler

Aldı sazı eline

Ensesine yapışmak

 

2. Atasözleri

Atasözü: Deneyimlere, gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş öğüt verici nitelikteki sözlerdir.

Atasözlerinin Özellikleri

Atasözleri, anonimdir yani söyleyeni belli olmayan sözlerdir.

Örnekler

“Yolcu yolunda gerek.” Bu sözü ilk kimin söylediği belli değildir. Artık halkın ortak malı olmuştur.

 

Atasözleri kalıplaşmış sözlerdir. Bu yüzden atasözünü oluşturan sözcüklerin yerine bu sözcüklerin eş anlamlıları ya da yakın anlamlıları getirilemez, sözcüklerin yerleri değiştirilemez.

Örnekler

Paça ıslanmadan balık tutulmaz. (Doğru)

Pantolon ıslanmadan balık avlanmaz. (Yanlış)

Balık tutulmaz paça ıslanmadan. (Yanlış)

 

Atasözleri cümle şeklindedir ve mutlaka bir öğüt içerir.

Örnekler

Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir.

Rüzgâr eken fırtına biçer.

 

Atasözlerinden bazıları aynı anlama gelir.

Örnekler

Bir elin nesi var, iki elin sesi var. & Yalnız taş duvar olmaz.

Öfkeyle kalkan zararla oturur. & Keskin sirke küpüne zarar.

 

Atasözlerinden bazıları zıt anlamlıdır.

Örnekler

Eğri oturup doğru konuşalım. & Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.

Düşenin dostu olmaz. & Dost kara günde belli olur.

 

Atasözleri, anlam özellikleri açısından üç bölümde ele alınır:

a. Gerçek Anlamlı Atasözleri:

Tüm sözcüklerin gerçek anlamında kullanıldığı sözlerdir, mecazlı bir ifadeye yer verilmez.

Örnekler

Çok konuşan çok yanılır.

İnsanın canı acıyan yerindedir.

 

b. Mecaz Anlamlı Atasözleri:

Sözcüklerden en az birinin gerçek anlamı dışında kullanıldığı sözlerdir.

Örnekler

Acı patlıcanı kırağı çalmaz. (“Acı patlıcan” herhangi bir duruma alışkın olan kimse, “kırağı” da kötü durum anlamında kullanılmıştır.)

Rüzgâr eken fırtına biçer (Rüzgâr ve fırtına mecaz anlam taşımaktadır.)

 

c. Hem Gerçek hem Mecaz Anlamlı Atasözleri:

İki anlama da gelebilecek şekilde kullanılan sözlerdir.

Örnekler

Hamama giren terler.
Birinci anlam, hamama giren gerçekten terler.
İkinci anlam, bir işe girişen, o işin güçlüklerini veya masraflarını göze almalıdır.

Mal canın yongasıdır.

Ağaç yaş iken eğilir.

 

3. Özdeyişler

Özdeyiş: Bir düşünceyi, bir duyguyu özlü bir şekilde anlatan, kim tarafından söylendiği belli olan sözlerdir.

Örnekler

İnsan, harcayabildiği kadar zengindir. (Oğuz SÜLEK)

Fenalıkların ilki ve en büyüğü, haksızlıkların cezasız kalmasıdır. (EFLATUN)

Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş demektir. (M. Kemal ATATÜRK)

Son Yorum
  1. Bb

Yorum Yazarken Türkçe Kurallarına Uyarak Yazınız Lütfen!

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

  • Yazının Bağlantısı: 8. Sınıf Deyimler, Atasözleri ve Özdeyişler Konu Anlatımı
  • Tarih: 11 Temmuz 2019
  • Yazının Kategorisi: 8. Sınıf, 8. Sınıf Türkçe Konu Anlatımları
  • Yazar:
  • Bu yazıyı RSS ile Takip Et
  • Diğer kaynaklarda arayın: 8. Sınıf Deyimler, Atasözleri ve Özdeyişler Konu Anlatımı
  • Filtreleme Seçenekleri
    • Sıralama Seçenekleri

    • Sınıf Seçiniz

    • İçerik Türü Seçiniz

    • Sınav Türü Seçiniz

    Ana Menü