5. Sınıf Deyimler ve Atasözleri Konu Anlatımı

1. Deyimler

Deyim: Genellikle gerçek anlamından ayrı, kendine özgü bir anlam taşıyan kalıplaşmış söz öbeğidir.

Deyimlerin Özellikleri

Deyimler, anonimdir yani söyleyeni belli olmayan sözlerdir.
Deyimler kalıplaşmış sözlerdir. Bu yüzden deyimi oluşturan sözcüklerin yerine bu sözcüklerin eş anlamlıları ya da yakın anlamlıları getirilemez, sözcüklerin yerleri değiştirilemez.
Deyimler ders vermez yalnızca durum bildirir.
Deyimler mastar hâlindedir ancak zamana ve şahsa göre çekimlenebilir.
Deyimler genellikle söz öbeği şeklindendir ancak az da olsa cümle şeklinde olan deyimler de vardır.
a. Söz Öbeği Şeklindeki Deyimler:
b. Cümle Şeklindeki Deyimler:
Deyimler, genellikle mecaz anlamlı olsa da gerçek anlamlı olan deyimler de vardır. Deyimler anlam özellikleri açısından iki bölümde ele alınır:
a. Gerçek Anlamlı Deyimler:
Tüm sözcüklerin gerçek anlamında kullanıldığı sözlerdir, mecazlı bir ifadeye yer verilmez.
b. Mecaz Anlamlı Deyimler:
Sözcüklerden en az birinin gerçek anlamı dışında kullanıldığı sözlerdir.

2. Atasözleri

Atasözü: Deneyimlere, gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş öğüt verici nitelikteki sözlerdir.

Atasözlerinin Özellikleri

Atasözleri, anonimdir yani söyleyeni belli olmayan sözlerdir.
Atasözleri kalıplaşmış sözlerdir. Bu yüzden atasözünü oluşturan sözcüklerin yerine bu sözcüklerin eş anlamlıları ya da yakın anlamlıları getirilemez, sözcüklerin yerleri değiştirilemez.
Atasözleri cümle şeklindedir ve mutlaka bir öğüt içerir.
Atasözlerinden bazıları aynı anlama gelir.
Atasözlerinden bazıları zıt anlamlıdır.
Atasözleri, anlam özellikleri açısından üç bölümde ele alınır:
a. Gerçek Anlamlı Atasözleri:
Tüm sözcüklerin gerçek anlamında kullanıldığı sözlerdir, mecazlı bir ifadeye yer verilmez.
b. Mecaz Anlamlı Atasözleri:
Sözcüklerden en az birinin gerçek anlamı dışında kullanıldığı sözlerdir.
c. Hem Gerçek hem Mecaz Anlamlı Atasözleri:
İki anlama da gelebilecek şekilde kullanılan sözlerdir.