ZARF (BELİRTEÇ)
Fiillerin, fiile benzeyen sözcüklerin, sıfatların ya da kendi türlerinin (zarfların) anlamlarını etkileyen sözcüklere denir.
- Örnekler
| Hasta, | yavaş yavaş Zarf | ayağa | kalktı Fiil |
→ Zarf, fiilin anlamını etkiyor.
| Dün Zarf | aldığımız Fiile benzeyen sözcük | ekmek | bayatmış. |
→ Zarf, fiile benzeyen sözcüğün anlamını etkiliyor.
| LGS’de | çok Zarf | kolay Sıfat | sorular gelse keşke. |
→ Zarf, sıfatın anlamını etkiyor.
| Selma şiiri | çok Zarf | güzel Zarf | okudu. |
- Uyarı
Bir sözcük cümledeki anlamına göre isim, sıfat ya da zarf görevinde kullanılabilir.
| Trabzon gerçekten de çok | güzel İsim |
| Güzel sıfat | konuşmak, bir sanattır. |
| Maria, Türkçeyi | güzel Zarf | konuşuyor. |
ZARF (BELİRTEÇ) ÇEŞİTLERİ
1. Durum (Hâl) Zarfları
Fiillerin ve fiile benzeyen sözcüklerin anlamlarını durum yönünden etkileyen zarflardır.
Fiillere ve fiile benzeyen sözcüklere sorulan “Nasıl?”, “Neden?”, “Niçin?”, “Niye?” sorularının cevabı, bize durum zarfını verir.
- Örnekler
| Yeni doğan bebek, | durmadan Durum zarfı | ağlıyordu. Fiil |
| Hızlı Durum zarfı | konuştuğunu Fiile benzeyen sözcük | ben söyleyince fark etti. |
Durum zarfları cümleye kesinlik, dilek, olasılık, yineleme vb. anlamları katar.
- Örnekler
- Kararlarımdan asla vazgeçmedim. (Kesinlik)
- Belki o da bizimle gelmek ister. (Olasılık/İhtimal)
- Keşke dünyayı çocuklar yönetse. (Dilek)
- Yarınki sınavda çıkacak konuları tekrar hatırlatayım. (Yineleme)
2. Zaman Zarfları
Fiillerin ve fiile benzeyen sözcüklerin anlamlarını zaman yönünden etkileyen zarflardır.
Fiillere ve fiile benzeyen sözcüklere sorulan “Ne zaman?” sorusunun cevabı, bize zaman zarfını verir.
- Örnekler
| Bugün sabah erkenden Zaman zarfı | yola | çıkacaklardı. Fiil |
| Yarın akşam Zaman Zarfı | gelirken Fiile benzeyen sözcük | markete uğramayı unutma. |
- Uyarı
Ek fiil alarak yüklem olan isimler ve isim soylu sözcüklere sorulan “Ne zaman?” sorusu da yine zaman zarfını verir.
| Daha dün Zaman Zarfı | ben de | Antalya’ydım. İsim |
3. Miktar (Azlık-Çokluk/Nicelik) Zarfları
Fiillerin ve fiile benzeyen sözcüklerin anlamlarını miktar yönünden etkileyen zarflardır.
Fiillere, fiillere benzeyen sözcüklere, sıfatlara ve zarflara sorulan “Ne kadar?” sorusunun cevabı bize, miktar zarfını verir.
- Örnekler
| Hava sıcaklıkları bu hafta | iki derece Miktar zarfı | düşecekmiş. Fiil |
| Çok Miktar zarfı | uyuduğundan Fiile benzeyen sözcük | gözlerin şişmiş. |
- Uyarı
Miktar zarfları, fiillerin ve fiile benzeyen sözcüklerin dışında zarfların ve sıfatların da anlamlarını derecelendirerek etkileyebilir.
| Arkadaşım, gereksiz şeylere | çok Miktar Zarfı | fazla Zarf | takılıyorsun. |
→ Zarf, zarfın anlamını etkiyor.
| Aytaç’ın | çok Miktar Zarfı | büyük Sıfat | projeleri var. |
→ Sıfatı derecelendirmiş.
4. Yer-Yön Zarfları
Fiillerin ve fiile benzeyen sözcüklerin anlamlarını yer-yön bakımından etkileyen zarflardır.
Fiillere ve fiile benzeyen sözcüklere sorulan “Nereye?” sorusunun cevabı, bize yer-yön zarfını verir.
“Yukarı-aşağı, ileri-geri, öte-beri, içeri-dışarı” sözcükleri en çok kullanılan yer-yön zarflarıdır.
- Örnekler
| Aracı biraz | ileri Yer-yön Zarfı | alabilir misin? Fiil |
| Aşağı Yer-yön Zarfı | bakınca Fiile benzeyen sözcük | korkudan ayaklarım sızlıyor. |
- Uyarı
Yer-yön zarfları ek almazlar. Ek aldıklarında ise zarf değil isim olurlar.
| Hava kararınca | içeri Yer-yön zarfı | girdik. |
| Hava kararınca | içeriye İsim | girdik. |
5. Soru Zarfları
Fiillerin ve fiile benzeyen sözcüklerin anlamlarını soru yoluyla etkileyen zarflardır.
“Ne?”, “Nasıl?”, “Niçin?”, “Neden?”, “Ne zaman?”, “Ne kadar?”, “Niye?” soruları, en çok kullanılan soru zarflarıdır.
- Örnekler
| Beklediğiniz haber | ne zaman Soru zarfı | gelir? Fiil |
| Ne Soru Zarfı | konuşup Fiile benzeyen sözcük | duruyorsunuz siz? |
| Deneme sınavınız | nasıl Soru zarfı | geçti? Fiil |
| Niçin Soru zarfı | bu kadar | geciktiniz? Fiil |
- Uyarı
“Ne?” sorusu “neden, niçin” anlamlarında kullanılırsa soru zarfı olur.
- Herkes işini bitirdi, sen ne bekliyorsun? → Soru zarfı
- Ne gün sonuçlar açıklanır? → Soru sıfatı (Soru isme sorulmuş)
- Gelirken sana ne getireyim? → Soru zamiri (Soru sözcüğü ismin yerini tutmuş.)
Soru zamirleri ve soru sıfatları, soru zarflarıyla karıştırılmamalıdır.
Soru sözcükleri, isimlerin yerini tutarsa soru zamiri olur.
- Bizim sınıfa kim gelecekmiş?
- İstanbul’dan bana ne getireceksin?
- Nereden alacaksın bu malzemeleri?
- Sorulardan kaçını boş bıraktın?
- Hangisini daha çok beğendin?
İsimler soru yoluyla belirtilirse soru sıfatı olur.
- Hangi duraktan otobüse binmeliyim?
- Nasıl romanları tercih edersin?
- Kaç günlük bir tatil planlıyorsun?
- Ne gün yola çıkarsınız?
- Kardeşin kaçıncı sınıfa gidiyor?