8. Sınıf Yapısal Anlatım Bozuklukları Konu Anlatımı

1. Özne-Yüklem Uyumsuzlukları

Özne-yüklem uyumsuzlukları üç şekilde ele alınır:

a. Kişi Bakımından Uyumsuzluk

Özenin “ben ve sen”, “ben ve o”, “ben, sen ve o” şeklindeki kullanımlarında yüklem birinci çoğul şahısla çekimlenir.
Özne “sen ve o” şeklinde kullanılırsa yüklem ikinci çoğul şahısla çekimlenir.

Özne

Yüklem

   I ve II. tekil olursa

I. çoğul

  I ve III. tekil olursa

I. çoğul

  II ve III. tekil olursa

II. çoğul

   I, II ve III. tekil olursa

I. çoğul

b. Tekillik-Çoğulluk Bakımından Uyumsuzluk

Özne insansa ve çoğulsa yüklem hem tekil hem de çoğul olabilir.
Özne insan dışında bir varlıksa yüklem kesinlikle tekil olmalıdır.
Özne, çoğul ve kişileştirilen bir varlık olduğunda yüklem tekil de çoğul da olabilir.
Özne topluluk ismiyse yüklem tekil olur. Ancak özne olan topluluk ismi çokluk eki aldıysa yüklem tekil de çoğul da olabilir.
Belgisiz zamir veya belgisiz sıfatlar özne olduklarında yüklem tekil olur.
Saygı ve sitem gibi duyguların bulunduğu cümlelerde özne tekil olmasına rağmen yüklem çoğul olabilir.

c. Olumluluk-Olumsuzluk Bakımından Uyumsuzluk

Yüklemin olumlu ya da olumsuz yargı taşıdığı durumlarda özne ile yüklem uyumlu olmalıdır.

2. Öge Eksiklikleri

Genellikle birden çok yüklemli (sıralı) ve bağlacı olan (bağlı) cümlelerde öge eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozuklukları olabilmektedir. Öge eksiklikleriyle ilgi anlatım bozukluklarını inceleyelim:

Özne Eksikliği:

Yüklem Eksikliği:

Nesne Eksikliği:

Yer Tamlayıcısı Eksikliği:

Zarf Tamlayıcısı Eksikliği:

3. Çatı Uyuşmazlıkları

Yan cümlenin yüklemi ile temel cümlenin yüklemi arasında uyum olmalıdır. Ya ikisi de etken ya da ikisi de edilgen olmalıdır.

4. Tamlama Yanlışlıkları

İsim ve sıfat tamlamalarında aynı tamlananın ortak kullanılmasından kaynaklanan bir bozukluktur.
Tamlayan eksikliği de cümlede anlatım bozukluğuna neden olur.

5. Ek Yanlışlıkları

Cümle içerisinde bazı eklerin eksik ya da yanlış kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olur.

6. Bağlaç Yanlışlıkları

Olumlu ve olumsuz yargıları bağlayan bağlaçlar yanlış kullanıldıklarında anlatım bozukluğuna sebep olur.