1. Özne-Yüklem Uyumsuzlukları
Özne-yüklem uyumsuzlukları üç şekilde ele alınır:
a. Kişi Bakımından Uyumsuzluk
Özenin “ben ve sen”, “ben ve o”, “ben, sen ve o” şeklindeki kullanımlarında yüklem birinci çoğul şahısla çekimlenir.
Sen ve ben ön koltuğa oturalım. → Doğru
Ozan ve ben birlikte koşuyoruz. → Doğru
Sen, ben ve Elif aynı sınıftayız. → Doğru
Yarışmaya o ve ben katıldım. → Yanlış
Özne “sen ve o” şeklinde kullanılırsa yüklem ikinci çoğul şahısla çekimlenir.
Şiirleri Zeynep ve sen okursunuz. → Doğru
Şiirleri Zeynep ve sen okursun. → Yanlış
|
Özne |
Yüklem |
|
I ve II. tekil olursa |
I. çoğul |
|
I ve III. tekil olursa |
I. çoğul |
|
II ve III. tekil olursa |
II. çoğul |
|
I, II ve III. tekil olursa |
I. çoğul |
b. Tekillik-Çoğulluk Bakımından Uyumsuzluk
Özne insansa ve çoğulsa yüklem hem tekil hem de çoğul olabilir.
Öğrenciler şimdi derstedirler. → Doğru
Öğrenciler şimdi derstedir. → Doğru
Özne insan dışında bir varlıksa yüklem kesinlikle tekil olmalıdır.
Leylekler, gelmeye başladılar. → Yanlış
Leylekler, gelmeye başladı. → Doğru
Özne, çoğul ve kişileştirilen bir varlık olduğunda yüklem tekil de çoğul da olabilir.
Leylekler, neşeyle uçuyorlar. →Doğru
Leylekler, neşeyle uçuyor. →Doğru
Özne topluluk ismiyse yüklem tekil olur. Ancak özne olan topluluk ismi çokluk eki aldıysa yüklem tekil de çoğul da olabilir.
Ekip tırmanmaya hazırlanıyor. →Doğru
Ekipler tırmanmaya hazırlanıyorlar. →Doğru
Ekip tırmanmaya hazırlanıyorlar. →Yanlış
Belgisiz zamir veya belgisiz sıfatlar özne olduklarında yüklem tekil olur.
Düğüne herkes katılmıştı. →Doğru
Düğüne herkes katılmışlardı. →Yanlış
Birçok kişi seni merak etti. →Doğru
Birçok kişi seni merak ettiler. →Yanlış
Saygı ve sitem gibi duyguların bulunduğu cümlelerde özne tekil olmasına rağmen yüklem çoğul olabilir.
Sayın Başkan törene teşrif ettiler. (Saygı) →Doğru
Mehmet Bey düğüne teşrif etmediler. (Sitem) →Doğru
c. Olumluluk-Olumsuzluk Bakımından Uyumsuzluk
Yüklemin olumlu ya da olumsuz yargı taşıdığı durumlarda özne ile yüklem uyumlu olmalıdır.
Hepimiz eğlenmeyi severiz. →Doğru
Hepimiz eğlenmeyi sevmeyiz. →Yanlış
Hiç kimse senden bahsetmedi. →Doğru
Herkes senden bahsetmedi. →Yanlış
2. Öge Eksiklikleri
Genellikle birden çok yüklemli (sıralı) ve bağlacı olan (bağlı) cümlelerde öge eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozuklukları olabilmektedir. Öge eksiklikleriyle ilgi anlatım bozukluklarını inceleyelim:
Özne Eksikliği:
Kimse yerinden kımıldamıyor, bekliyor. →Yanlış
Kimse yerinden kımıldamıyor, herkes bekliyor. →Doğru
Bahçenin çitlerini boyadık, çok güzel oldu. →Yanlış
Bahçenin çitlerini boyadık, çitler çok güzel oldu. →Doğru
Yüklem Eksikliği:
Çayı az, kahveyi hiç içmem. →Yanlış
Çayı az içerim, kahveyi hiç içmem. →Doğru
Dilek masal, ben de şiir okudum. →Yanlış
Dilek masal okudu, ben de şiir okudum. →Doğru
Nesne Eksikliği:
Bize masallar anlatır, eğlendirirdi. →Yanlış
Bize masallar anlatır, bizi eğlendirirdi. →Doğru
Arabaya bakım yaptırıp satacakmış. →Yanlış
Arabaya bakım yaptırıp arabayı satacakmış. →Doğru
Yer Tamlayıcısı Eksikliği:
Yüzmeyi çok severim, her fırsatta giderim. →Yanlış
Yüzmeyi çok severim, her fırsatta yüzmeye giderim. →Doğru
Tecrübelerini bizimle paylaşır, değer verir. →Yanlış
Tecrübelerini bizimle paylaşır, bize değer verir. →Doğru
Zarf Tamlayıcısı Eksikliği:
Çiçekleri çok sever, sürekli ilgilenir. →Yanlış
Çiçekleri çok sever, sürekli onlarla ilgilenir. →Doğru
Bu aralar onu görmek ve karşılaşmak istemiyorum. →Yanlış
Bu aralar onu görmek ve onunla karşılaşmak istemiyorum. →Doğru
3. Çatı Uyuşmazlıkları
Yan cümlenin yüklemi ile temel cümlenin yüklemi arasında uyum olmalıdır. Ya ikisi de etken ya da ikisi de edilgen olmalıdır.
Randevu alıp doktora gidilecekti. →Yanlış
Etken Edilgen
Randevu alıp doktora gidecekti. →Doğru
Etken Etken
Randevu alınıp doktora gidilecekti. →Doğru
Edilgen Edilgen
4. Tamlama Yanlışlıkları
İsim ve sıfat tamlamalarında aynı tamlananın ortak kullanılmasından kaynaklanan bir bozukluktur.
Özel ve devlet okullarında okuyan öğrenciler sınava girebilecek. →Yanlış
Özel okullar ve devlet okullarında okuyan öğrenciler sınava girebilecek. →Doğru
Tamlayan eksikliği de cümlede anlatım bozukluğuna neden olur.
Eserlerinden her zaman faydalanırım. →Yanlış, kimin eseri olduğu belli değil çünkü.
Onun eserlerinden her zaman faydalanırım. →Doğru
Senin eserlerinden her zaman faydalanırım. →Doğru
5. Ek Yanlışlıkları
Cümle içerisinde bazı eklerin eksik ya da yanlış kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olur.
İnsan bilgi sahibi olmadığı konularda fikir beyan etmesi yanlıştır. →Yanlış (Tamlayan eki eksik)
İnsanın bilgi sahibi olmadığı konularda fikir beyan etmesi yanlıştır. →Doğru
Annem, yemek yapmasını çok iyi bilir. →Yanlış (İyelik eki (tamlanan eki) yanlış kullanılmış)
Annem, yemek yapmayı çok iyi bilir. →Doğru
Saçları uzun, yüzü de zayıf değildi. →Yanlış (Ek fiil eki kullanılmamış)
Saçları uzundu, yüzü de zayıf değildi. →Doğru
1978’lerde televizyonlar siyah beyazdı. →Yanlış( On ve onun katlarında bu şekilde kullanım olabilir.)
1970’lerde/1980’lerde televizyonlar siyah beyazdı. →Doğru
6. Bağlaç Yanlışlıkları
Olumlu ve olumsuz yargıları bağlayan bağlaçlar yanlış kullanıldıklarında anlatım bozukluğuna sebep olur.
Çok kitap okuyor fakat ödevlerini aksatmıyor. →Yanlış
Çok kitap okuyor ayrıca ödevlerini aksatmıyor. →Doğru
Siteyi beğendim. Elinize sağlık.
BU SİTE ÇOK GÜZEL YAPANLARIN ELİNE SAĞLIK ÇOK YARARLI BİR SİTE KONU ANLATIMLARI SINAV ÖRNEKLERİ İNTERAKTİP ETKİNLİKLERİ İNTERAKTİF TESTLERİ LGS VE BURSLULUK SINAVI ÇIKMIŞ SORULARI TÜRKÇE SUNULARI FALAN ÇOK ANLATICI NİR FİKİRDE BÜTÜN HERKESE TAVSİYE EDERİM.