8. Sınıf Fiilde (Eylemde) Çatı Konu Anlatımı

A. Öznesine Göre Çatılar (Özne – Yüklem İlişkisine Göre Çatılar)

1. Etken Fiiller

2. Edilgen Fiiller

Yüklemden önce “birileri tarafından” sözcük grubunu getirdiğimizde cümle anlamlı oluyorsa o cümle edilgen çatıya sahiptir.
Yükleminde “-l” ve “-n” bulunduran her sözcük edilgen olmaz.
Zaman içerisinde gerçekleşen doğal olaylar ile tabiat olaylarının bulunduğu cümlelerde, yüklemde “-l, -n” ekleri olsa bile, özne gerçek kabul edilir. Bu tür cümleler, etken çatılı olarak değerlendirilir.
Bazı çatı soruları, anlam özelliği ile sorulabilir:

B. Nesnesine Göre Çatılar (Nesne – Yüklem İlişkisine Göre Çatılar)

1. Geçişli Fiiller

2. Geçişsiz Fiiller

Tek başına bir fiil verilip geçişlilik durumu sorulduğunda, fiilin başına ”onu” sözcüğünü getiririz. Anlamlı oluyorsa geçişli, olmuyorsa geçişsizdir.

Bazı fiillerin geçişli olup olmadıkları kullanıldıkları cümleye göre farklılık gösterebilir.
“-t, -r, -tır” ekleri, geçişsiz bir fiile geldiğinde o fiili geçişli hâle dönüştürür. Aynı ekler, geçişli bir fiile getirildiğinde o fiilin geçişlilik derecesi artar.
“-t, -r, -tır” eklerinden birini alarak geçişli hâle dönüşen fiillerde özne, işi kendisi yapar.

Geçişli bir fiil “-t, -r, -tır” eklerinden birini alırsa cümleye, “işi başkasına yaptırma” anlamı verir.