8. Sınıf Cümlede Anlam Konu Anlatımı
İÇİNDEKİLER
1. Öznel Cümleler
Kişinin düşüncelerini, duygularını, beğenilerini ifade eden; doğruluğu ya da yanlışlığı ispatlanamayan cümlelerdir.
- Örnekler
- Güneşin doğuşunu izlemek bana huzur veriyor.
- Yaz mevsiminde kırlara çıkıp dolaşmak herkesin hakkı.
2. Nesnel Cümleler
Doğruluğu ya da yanlışlığı ispatlanabilen, kişisel görüş ifade etmeyen cümlelerdir.
- Örnekler
- Matematik, sözel bir derstir. → Bu cümle nesnel bir cümledir. Çünkü matematik sayısal bir derstir ve bu ispatlanabilir.
- Sıcaktan terleyen adam önce pencereyi açtı.
- Çantasını alıp koşarak dışarı çıktı.
3. Doğrudan Anlatım Cümleleri
Başkasına ait olan bir sözün hiç değiştirilmeden aynen aktarılmasıdır.
- Örnekler
- Annem “Gelirken biraz meyve al.” dedi.
- “Zihin paraşüt gibidir, açık olmazsa işe yaramaz.” sözünü hep söylerdi.
4. Dolaylı Anlatım Cümleleri
Başkasına ait bir sözün “söyledi, belirtti, vurguladı” gibi ifadelerde aktarılmasıdır.
- Örnekler
- Azra: Düzenli çalışarak kazandım.
- Azra, düzenli çalışarak kazandığını söyledi. → Dolaylı anlatım
- Azra “Düzenli çalışarak kazandım.” dedi. → Doğrudan anlatım
- Azra, düzenli çalışarak kazandım, dedi. → Doğrudan anlatım
5. Sebep (Neden) – Sonuç Cümleleri
Herhangi bir olayın veya durumun gerçekleşme ya da gerçekleşmeme nedeninin ortaya koyulduğu cümlelerdir.
“-diğinden, -ınca; için, diye, nedeniyle, sebebiyle, ile” gibi kullanımlarla sebep anlamı sağlanabilir.
- Örnekler
- Yağmur yağdı, toprak mis gibi koktu.
- Ona haber vermedim diye bana kızmış.
6. Amaç – Sonuç Cümleleri
Herhangi bir olayın veya durumun gerçekleşme ya da gerçekleşmeme amacının ortaya koyulduğu cümlelerdir.
“-mak için, -mak üzere; amacıyla, gayesiyle, maksadıyla, diye, üzere” gibi kullanımlarla amaç anlamı sağlanabilir.
- Örnekler
- Çocukları daha bir eğitim alsın diye buraya taşınmış.
- Daha sağlıklı yaşamak için beslenmesine dikkat ediyor.
- Uyarı
Amaç – sonuç cümlelerinin sebep – sonuç cümlelerinden farkı, amacın henüz gerçekleşmemiş ancak gerçekleşmesi planlanan, hedeflenen olmasıdır.
- Bu konuyu seninle görüşmeye geldim.
- “Görüşme” eylemi henüz gerçekleşmemiş ancak gerçekleşmesi hedeflenmiştir. Bu yüzden amaç – sonuç cümlesidir.
- Sana güvendiğim için sordum.
- “Güvenme” eylemi gerçekleşmiştir. Bu yüzden sebep sonuç cümlesidir.
7. Koşul (Şart) – Sonuç Cümleleri
Herhangi bir olayın veya durumun gerçekleşme ya da gerçekleşmeme şartının, başka bir olaya veya duruma bağlı olduğu cümlelerdir.
“-se, -ince, -dikçe, -meden; ise, ancak, mi, ama, yalnız, üzere, yeter ki” gibi kullanımlarla koşul anlamı sağlanabilir.
- Örnekler
- Konuya hâkim olmak istiyorsan sıkı bir araştırma yapmalısın.
- Söz verdiğin saatte getirmek üzere arabamı alabilirsin.
8. Duygu Cümleleri
Hislerimizin ifade edildiği cümlelerdir.
Varsayım
Gerçekleşmemiş bir olayın gerçekleşmiş gibi ya da gerçekleşmiş bir olayın hiç gerçekleşmemiş
gibi ifade edildiği cümlelerdir. Genellikle “diyelim ki, farz edelim, düşün ki” gibi ifadelere yer verilir.
- Örnekler
- Diyelim ki tüm isteklerin gerçekleşti.
- Tut ki oraya zamanında yetişemedin.
Azımsama
Bir şeyi miktarca az bulmak, yetersiz görmek anlamlarını ifade eden cümlelerdir.
- Örnekler
- İki saatte yalnız beş soru mu çözdün?
- Bu kadarcık yemekle doymam ki.
Yakınma (Şikâyet)
Bir durumdan duyulan rahatsızlığın başkalarına aktarıldığını ifade eden cümlelerdir.
- Örnekler
- Hep beni oyun dışı bırakıyorlar.
- Ne kadar uyarsam da o hep bildiğini okuyor.
Sitem
Bir kimseye, yaptığı bir hareketin veya söylediği sözün üzüntü, alınganlık, kırgınlık vb. duygular uyandırdığını öfkelenmeden ifade etmektir.
- Örnekler
- Hep beni oyun dışı bırakıyorsun.
- Ne kadar uyarsam da sen hep bildiğini okuyorsun.
Şaşırma
Herhangi bir durum karşısında şaşkınlık duymak, hayret etmek ve nasıl davranacağını bilememek anlamlarını ifade eden cümlelerdir.
- Örnekler
- Daha dün sapasağlamdı, ne oldu ki acaba?
- Tam gitti derken onu birden karşımda bulmayayım mı?
Beklenti Cümleleri
Gerçekleşmesi beklenen davranış ve işleri ifade eden cümlelerdir. Beklentiler bazen gerçekleşir bazen de gerçekleşmez.
- Örnekler
- Beklenti Cümlesi: Sınav sorularının kolay olmasını umuyorum.
- Gerçekleşmiş Beklenti Cümlesi: Sınav sorularının kolay olacağını biliyordum.
- Gerçekleşmemiş Beklenti Cümlesi: Sınav soruları kolay olur sanmıştım.
Küçümseme
Herhangi bir kişiye veya duruma değer vermeme, önemsememe ve onu küçük görme anlamlarını ifade eden cümlelerdir.
- Örnekler
- İki şarkı söyledim diye kendini müzisyen sanma.
- Sen kim, doktor olmak kim?
Öneri (Tavsiye)
Bir sorunu çözmek üzere öne sürülen görüş, düşünce ve tekliflerin ifade edildiği cümlelerdir.
- Örnekler
- Hava soğuyacak, kalın giyinsen iyi olur.
- Temizliğe bu odadan başlarsan daha çabuk bitirirsin.
Yadsıma (İnkâr Etme)
Bir şeyi inkâr etme, kabul etmeme anlamı taşıyan cümlelerdir.
- Örnekler
- Söylenenlerin aksine ben kimsenin kalbini kırmam.
- Bunları ona ben mi söylemişim?
Ön Yargı (Peşin Hüküm)
Bir kişi veya bir şeyle ilgili belirli şart, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş olumlu veya olumsuz yargıları belirten cümlelerdir.
- Örnekler
- Bu çocuk hiçbir şeyi başaramaz. → Olumsuz ön yargı
- Bu çocuk her şeyi başarır. → Olumlu ön yargı
Eleştiri
Bir insanın, bir eserin ya da bir konunun doğru ve yanlış yanlarını bulup göstermek amacıyla yazılan cümlelerdir. Eleştiri, olumlu da olumsuz da olabilir.
- Örnekler
- Babam çok iyi basket atar. → Olumlu eleştiri
- Başkasını övünce hemen kıskanıyor. → Olumsuz eleştiri
Öz Eleştiri
Kişinin kendisiyle ilgili yaptığı eleştirileri içeren cümlelerdir.
- Örnekler
- Bazen istemeden kalp kırabiliyorum.
- Dün akşam ders çalışmak yerine film izledim.
Tasarı (Plan Yapma)
Olması veya yapılması planlanan işlerin belirtildiği cümlelerdir.
- Örnekler
- Seneye tatilimizi Antalya’da geçirmeyi düşünüyoruz.
- Bir aksilik çıkmazsa evin bahçesini genişleteceğiz.
Aşamalı Durum
Bir durumdan başka bir duruma geçişi ifade eden cümlelerdir. Bu geçiş, aşama aşama iyiye ya da kötüye doğru olabilir. Bu cümlelerde genellikle “günden güne, her geçen gün, git gide” gibi ifadeler kullanılır.
- Örnekler
- İlayda’nın okuması her geçen gün düzeliyor.
- Zavallı adam günden güne zayıflıyordu.
Pişmanlık
Yapılan bir şeyden duyulan üzüntüdür.
- Örnekler
- Keşke ona bu kadar sert davranmasaydım.
- O evi satmayacaktım.
Hayıflanma
Yapılmayan şeyden, kaçırılan bir fırsattan duyulan bir üzüntüdür.
- Örnekler
- Keşke annemi dinleseydim bu hâllere düşmezdim.
- İş tekliflerini geri çevirmeseydim şimdi emekli olmuştum.
Kanıksama
Herhangi bir şeye, çok tekrarlanması sebebiyle alışmayı ifade eden cümlelerdir.
- Örnekler
- Artık hiçbir şey beni şaşırtmıyor.
- Rengarenk boyalı saçlar artık bana garip gelmiyor.
İçerik
Eserin neyi anlattığını, hangi konuyu ele aldığını ifade eden cümlelerdir.
- Örnekler
- Yazar, son eserinde şehir hayatının karmaşasını ele almış.
- Sağlıklı yaşamın püf noktaları anlatılıyor kitapta.
Üslup
Eserde yazarın dili nasıl kullandığını ifade eden cümlelerdir.
- Örnekler
- Yöresel söyleyişlere sıkça yer verilmiş eserde.
- Şair, benzetmelerle adeta örmüş şiirini.
Tahmin
Akla, sezgiye veya tecrübeye dayanarak olabilecek bir durumu önceden kestirme durumunu ifade eden cümlelerdir.
- Örnekler
- Hava karardı, yağmur yağabilir.
- Geç kaldım, öğretmen derse girmiştir.
Olasılık
Bir şeyin gerçekleşme ya da gerçekleşmeme ihtimalinin ifade edildiği cümlelerdir.
- Örnekler
- Bu baş ağrısı akşama kadar sürebilir.
- Yarın okula gelemeyebilirim.
Kesinlik
Anlamında kesinlik olan cümlelerdir.
- Örnekler
- Toplantı sona ermiştir, çıkabilirsiniz.
- Kurallara uymayan yarışmacılar diskalifiye edilecektir.
9. Benzetme Cümleleri
Bir varlığı ya da kavramı başka bir varlık ya da kavramın özellikleriyle anlatan cümlelerdir.
- Örnekler
- Taş gibi bir lokmayı çiğnemeye çalışıyordu.
- Hokka burunlu bir kızdı.
10. Karşılaştırma Cümleleri
Birden fazla varlığın, kavramın ya da durumun; benzerlik, farklılık, üstünlük gibi açılardan karşılaştırıldığı cümlelerdir.
- Örnekler
- Mehmet bu konuda daha tecrübelidir. (Üstünlük)
- Eda da kardeşi gibi zekidir. (Benzerlik)
- Bu binanın yapımında değişik bir mimari üslup kullanılmış. (Farklılık)
11. Örtülü Anlam
Cümlede doğrudan söylenmeyen ancak cümlenin anlamından, cümledeki ifadelerden çıkartılan anlamdır.
- Örnekler
- Gündemden haberdar olmak isteyenler gazete okumalıdır.
- İş çıkışı markete de uğrayacağım.
- İki arkadaş sudan sebeplerle yine küsmüş.
12. Cümle Oluşturma
Karışık olarak verilen sözcüklerden anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturma işidir.
- Örnekler
- sağlık–yok–değerini–anlarsın- gibidir–arkadaş–olunca → Arkadaş sağlık gibidir, değerini yok olunca anlarsın.
