1. Tablo Okuma / Tablo Yorumlama / Tablo İnceleme
Bazı bilgileri daha kolay ifade etmek için ve bilgilerin daha anlaşılır olması için tablo oluşturulur. İlk satır ve ilk sütundaki başlıklar, tablonun neye göre değerlendirileceği konusunda ipucu verirken bu başlıklara denk gelen sözel veya sayısal değerler ise tabloyu okuma ve yorumlamada yardımcı olurlar. Yorumlara öznellik katılmaz.
Aşağıdaki tabloda 4 ilin 2019 yılında ürettiği fındık miktarı (ton) verilmiştir.
Bu tablo incelendiğinde şu yorumlar yapılabilir:
2019’da en çok fındık üreten il Trabzon’dur.
2019’da en az fındık üreten il Ordu’dur.
2019’da Giresun, Trabzon’dan 10 ton eksik fındık üretmiştir.
Ali, Hakan ve Sevda’nın aldığı oy toplamı kaçtır?
Bu tablodan çıkarılamayacak yorumlar şöyledir:
En lezzetli fındığı Samsun üretmiştir.
Ordu, Giresun’un ürettiği fındığın yarısı kadar fındık üretmiştir.
Trabzon’da fındığı erkekler toplamıştır.
Samsun’da fındığı 25 yaş üstü kişiler toplamıştır.
Aşağıdaki tabloda sabah, öğle, akşam saatlerinde çim ve toprak sahada yapılan maç sayıları verilmiştir.
Bu tablo incelendiğinde şu yorumlar yapılabilir:
Toprak sahada sabah ve öğleyin oynanan maç sayısı eşittir.
Toplamda en fazla maç sabah yapılmıştır.
Öğlen en az maç çim sahada yapılmıştır.
Bu tablodan çıkarılamayacak yorumlar şöyledir:
Öğlen çim sahada kız futbol takımı maç yapmıştır.
Toprak sahada oynanan maçlar berabere bitmiştir.
Çim sahada maç yapanlar, toprak sahada maç yapanlardan daha başarılı olmuştur.
Aşağıdaki tabloda bazı sebzelerin vitamin değerleri verilmiş ve hangi aylarda tüketilmesi gerektiği “✔” işareti ile gösterilmiştir.
Bu tablo incelendiğinde şu yorumlar yapılabilir:
Havuç ve lahana kışın her ayı tüketilebilir.
Bezelye sadece üç ay tüketilen bir sebzedir.
Lahana A, bezelye C vitamini içerir.
Eylül ayında sadece lahana tüketilebilir.
Bu tablodan çıkarılamayacak yorumlar şöyledir:
Tüketim süresi en kısa olan sebze bezelyedir.
Yaz aylarında C vitamini tüketilmemesi önerilir.
A vitamini sadece son baharda tüketilmelidir.
2. Grafik İnceleme / Grafik Okuma / Grafik Yorumlama
A. Sütun Grafik:
Bu grafikte iki eksen vardır. Yatay eksende ve düşey eksende ölçülen değerlerin birbirine göre durumları sütunlarla (çubuklarla) belirtilir. Yatay eksende incelediğimiz bir değere göre, düşey eksendeki değişimi görebiliriz.
Aşağıdaki grafikte yatay eksende kişiler, dikey eksende o kişilerin boy uzunlukları verilmiştir.
Bu grafik incelendiğinde şu yorumlar yapılabilir:
En uzun boylu kişi Burak’tır.
En kısa boylu kişi Elif’tir.
Helin, Elif’ten uzundur.
Melih, Seda’dan kısadır.
Bu grafikten çıkarılamayacak yorumlar şöyledir:
Burak, basketbol oynadığı için boyu uzundur.
Helin’in boyu Seda’nın boyundan uzundur.
Kızların boyu, erkeklerin boyundan kısadır.
B. Çizgi Grafik:
Verilerin yatay ve dikey eksendeki değerleri işaretlenerek bulunan noktaların çizgilerle birleştirilmesi sonucunda elde edilen grafiklerdir.
Aşağıdaki çizgi grafik İnci, Serkan ve Deniz adlı üç öğrencinin haftanın bazı günlerinde çözdükleri Türkçe soru sayılarını göstermektedir.
Bu grafik incelendiğinde şu yorumlar yapılabilir:
Serkan’ın çözdüğü soru sayısında sürekli artış görülmektedir.
İnci’nin, çarşamba ve cuma günü çözdüğü soru sayısı eşittir.
Pazartesi günü en çok soruyu Deniz, en az soruyu Serkan çözmüştür.
Bu grafikten çıkarılamayacak yorumlar şöyledir:
Üç öğrencinin de en çok soru çözdüğü gün pazardır.
İnci her seferinde Serkan’dan daha fazla soru çözmüştür.
Deniz’in çözdüğü soru sayısında sürekli artış görülmektedir.
C. Pasta Grafik:
Pasta grafik, sayısal bilgilerin, parçalara bölünmüş bir daire aracılığıyla grafik üzerinde gösterilmesini sağlar.
Aşağıdaki pasta grafikte gül, karanfil, zambak, sümbül çiçeklerinin üretim oranları (%) verilmiştir.
Bu grafik incelendiğinde şu yorumlar yapılabilir:
En çok üretilen çiçek güldür.
En az üretilen çiçek zambaktır.
Menekşe ile karanfilin üretim oranı eşittir.
Bu grafikten çıkarılamayacak yorumlar şöyledir:
Gül daha çok satın alındığı için üretimi fazladır.
Sümbül, zambaktan daha fazla üretilmektedir.
Karanfil üretimi gül üretiminin yarısı kadardır.
3. Görsel Okuma / Yorumlama
Anlatımı daha zengin kılmak amacıyla resim, fotoğraf, harita, afiş, karikatür vb. görsellerden yararlanılır. Yazılı metin dışındaki bu ögeleri anlamlandırma işine ise görsel okuma/yorumlama adı verilir.
Aşağıda eski bir döneme ait fotoğraf verilmiştir.
Bu fotoğraf incelendiğinde şu yorumlar yapılabilir:
Fotoğraf deniz kenarından çekilmiştir.
Kişilerin giyim tarzları ve taktığı şapkalar dönemin özelliklerini yansıtmaktadır.
Gemi, vapur ile insanlar yolculuk yapmaktadır. Deniz ulaşımı vardır.
İnsanların yoğun olduğu bir yerdir.
Bu fotoğraftan çıkarılamayacak yorumlar şöyledir:
Sabah saatinde çekilen bir fotoğraftır ve insanlar işe gitmektedir.
İnsanlar bir yerlere yetişmek için koşuşturmaktadır.
O dönemin geçim kaynağı balıkçılıktır.
Her türlü olayı konu alarak somut veya soyut bir biçimde veren insanı duygu ve düşünceye yönlendiren resimlere karikatür denir.
Yukarıda verilen karikatürde dışarıda kalmış kedi ve köpeklerin ısınması için onlara ısıtıcı tutan bir kardan adam çizilmiştir.
Bu karikatür incelendiğinde şu yorumlar yapılabilir:
Sokak hayvanlarına, erime pahasına ısıtıcı tutan kardan adam fedakârlık etmektedir.
Sokak hayvanları kışın dışarıda üşümektedir.
Bu karikatürden çıkarılamayacak yorumlar şöyledir:
Sokak hayvanlarını sahiplenmeliyiz.
Sokak hayvanlarına su ve yiyecek bırakmalıyız.
Aşağıda bir elektrik firmasının, tasarruf ile ilgili proje kapsamında düzenlediği afiş hazırlama yarışmasında dereceye giren afiş verilmiştir.
Bu afiş incelendiğinde şu yorumlara ulaşılabilir:
Elektrikte tasarruf yapılması gerektiğine
Tasarruf yapılmazsa doğanın çorak bir araziye dönüşeceğine
Tasarruf yapılırsa gelecek nesle yaşanabilir bir dünya bırakılabileceğine
Bu afişten çıkarılamayacak yorumlar şöyledir:
Yarışmanın ne zaman yapıldığına
Afişin yarışmada kaçıncı olduğuna
Dereceye giren yarışmacıların ödül olarak ne aldığına
Yarışmanın nerede düzenlendiğine
4. Kroki Okuma / Yorumlama
Kroki, bir yerin (bina konumu, bina içi vb.) kuş bakışı görünüşünün küçültülerek, ölçüsüz olarak düzlem üzerine çizilmesidir.
Aşağıda bir sınıfın krokisi çizilmiştir.
Bu kroki incelendiğinde şu bilgilere ulaşılabilir:
Sınıf mevcuduna
Kız ve erkek öğrencilerin sayılarına
Pencere kenarında oturan öğrencilere
Sınıf panosu kenarında oturan öğrencilere
Bu krokiden çıkarılamayacak yorumlar şöyledir:
Sınıfın en çalışkanı Duru’dur.
Sınıftaki en uzun boylu öğrenci Cenk’tir.
Elif ve Okan ikizdir.
Aşağıda bir cadde üzerinde bulunan alanların krokisi çizilmiştir.
Bu kroki incelendiğinde şu yorumlar yapılabilir:
Spor salonundan çıkan bir kişi Bahariye Caddesi üzerinden kafeteryaya giderken stadyum, yüzme havuzu ve sinemanın önünden geçerken oyun parkının önünden geçmez.
Yüzme havuzundan çıkıp stadyuma gidecek olan bir kişi yüzme havuzundan çıkıp sağ dönmeli, sonra sola dönüp Bahar Caddesi boyunca bir miktar yürümeli, daha sonra ilk aradan sola dönüp biraz yürüdükten sonra stadyumun girişi sol tarafta kalır.
Bu krokiden çıkarılamayacak yorumlar şöyledir:
Oyun parkına sadece çocuklar gidebilir.
Stadyumdan kafeteryaya giden bir servis aracı vardır.
Sinema ile oyun parkı yan yanadır.