Bir sözcüğün eş anlamlısı belirlenirken sözcüğün cümle içinde kazandığı anlama dikkat edilmelidir.

Bu kara günler de elbet bitecek. ↔ (eş anlamlısı: kötü)

Bebeğin kara gözleri çok güzeldi. ↔ (eş anlamlısı: siyah)

Yabani hayvanların yaşam alanlarını önemsiyoruz. ⇔ (zıt anlamlısı: evcil)
Bazı ülkelerde su kıtlığı yaşanmaya başlamış. ⇔ (zıt anlamlısı: bolluk)
Son günlerde araç üretimi artmış. ⇔ (zıt anlamlısı: tüketim)
Onun gibi cimri birini gören olmamıştır. ⇔ (zıt anlamlısı: cömert)

Bir sözcüğün olumsuzu, o sözcüğün zıt anlamlısı değildir.

Sözcüklerin zıt anlamlı olabilmesi için her ikisinin de gerçek ya da mecaz anlamlı olması gerekir.

Arabanın ön camı epey kirlenmiş.
Evin arka tarafında domates yetiştiriyor.

Bu cümlelerde “ön” ve “arka” sözcükleri gerçek anlamda ve birbirine zıt olarak kullanılmıştır.

Acı haberler yüreğimizi parçalıyor.
Tatlı sudan doldurmak isteyenler kuyruk oluşturmuş.

Bu cümlelerde “acı” sözcüğü mecaz anlamda, “tatlı” sözcüğü ise gerçek anlamda kullanılmıştır. Bu yüzden zıt anlamlı değildir.

Bir sözcüğün zıt anlamlısı belirlenirken sözcüğün cümle içinde kazandığı anlama dikkat edilmelidir.

Çantalarım çok ağırdı. ⇔ (zıt anlamlısı: hafif)
Çocuk ağır adımlarla ilerliyordu. ⇔ (zıt anlamlısı: hızlı)

Ben
1. Yüzündeki benlerden biri daha da büyümüş.
2. Sınavdaki tüm soruları sadece ben doğru cevaplamışım.

Çay
1. Ihlara Vadisi’nden geçen Melendiz Çayı, Tuz Gölü’ne dökülür.
2. Gittiği her yerde mutlaka çayını demlerdi.

Yüz
1. Saklambaç oynamak için yüze kadar saydılar.
2. Sahil kenarına gidip saatlerce yüzdük.

Sözcüklerin eş seslilik özelliklerine bakılırken çok anlamlılık konusuna dikkat edilmelidir. Çok anlamlılık, sözcüğün gerçek anlamından hareketle ortaya çıkar. Sesteş sözcükler arasında en ufak bir anlam ilişkisi bulunmaz. Bir sözcüğün mecaz anlamı o sözcüğün sesteşi değildir.

1. Yüzündeki yaralar henüz geçmemişti. ⬌ (Gerçek anlam)
2. Hangi yüz ile geliyorsun ki buraya? ⬌ (Mecaz anlam)
3. Sonunda yüze kadar saymayı başardı. ⬌ (Gerçek anlam)

I ve II. cümlelerde yer alan “yüz” sözcükleri eş sesli değildir.
“Yüz” sözcüğünün I ve III numaralı cümlelerdeki kullanımı ise eş seslidir.

Düzeltme işareti (^) olan sözcükler; okunuşları, yazılışları ve anlamları farklı olduğu için sesteş değildir.

Onların âdetlerini de öğrenmeye başlamış. ⬌ (âdet: görenek)
Koliden yirmi adet yumurta çıktı. ⬌ (adet: tane)

Yazın halasının yanında kalacakmış. ⬌ (hala: babanın kız kardeşi)
Bizim takım hâlâ gol atamadı mı? ⬌ (hâlâ: şimdiye kadar, henüz)

“Ailemin desteği olmasaydı bu zor günleri atlatamazdım.” cümlesinde “destek” sözcüğünün yerine “yardım” sözcüğü yazabiliriz.

Destek ve yardım sözcükleri yakın anlamlı sözcüklerdir.