Tarih boyunca harflere ve sayılara çeşitli anlamlar yüklenmiştir.
Fındık’ın asıl marifeti insanın içini okumaktı.
Martılar vapurun etrafında uçuşuyordu.

Bazı kısaltmaların sonuna konur.

vb. (ve benzeri) İng. (İngilizce) Bnb. (Binbaşı) Mah. (Mahalle) Dr. (Doktor) bk. (bakınız)

Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur.

1. 1049. Sokak IV. Murat III. Cilt

Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur.

1, 2 ve 3. sorulara dikkat edin!
VI – X. yüzyıllar arasında gerçekleşen olayları detaylıca araştırdı.

Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur.

Sözcük türlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
1. İsim
2. Sıfat

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

Kül Tigin Yazıtı 21.08.732 tarihinde dikilmiştir.
Ömer Seyfettin 11.III.1884 tarihinde Gönen’de doğdu.

Tarihlerde ay adları yazıyla yazıldığında ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz.

Yanlış: Çernobil Faciası 26.Nisan.1986 tarihinde gerçekleşti.
Doğru: Ahmet Hamdi Tanpınar 23 Haziran 1901 tarihinde doğmuş.
Doğru: Kemal Sunal 03.07.2000 tarihinde vefat etti.
Doğru: İstanbul 29.V.1453 tarihinde fethedildi.

Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

Film 21.00’de başlayacakmış.
Öğleden sonra saat 14.45’te aramalısın.

Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur.

Sait Faik Abasıyanık, Seçme Hikâyeler, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2013.

Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur.

1.000, 326.197, 49.750.812 vb.

Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır.

4.5=20, 12.6=72 vb.

Genel ağ adreslerinde kullanılır.

https://e-okul.meb.gov.tr
http://turkcedersi.net

Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Puslu Kıtalar Atlası, Tutunamayanlar adlı kitapları daha önce duydun mu?
Babam, annem, kardeşim de gelecek mi?
Otomobiller, atlar, arabalar coşkun bir sel uğultusu ile geçiyordu.

Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.

Sesini duyuramayanların yanında ol, onlara her zaman yardım et.
Gürültü avludan geliyordu, hızlıca kapıyı açtım, dışarı çıktım.
Geldik, gördük, dönüyoruz.

Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur.

Bu ilçede çalıştığımız yıllarda, çoktan unutmuşsundur, uzun uzun sohbet ederdik. (Ara cümle)
Mehmet, ilkokuldan sınıf arkadaşım, geçen hafta askerliğini tamamlamış. (Ara söz)

Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan sözcükler arasına konur.

Arıyorum, arıyorum, arıyorum ama bir türlü bulamıyorum!

Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur.

Eve döneceğin zaman tekrar ararsın, demiş.
Aydın olmak için önce insan olmak lazım, dedi.

Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur.

— Bu işi ne zaman bitirirsin, diye sordu.
— Kitabımı yarın geri getir, dedi.

Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.

Bir kez daha mikrofonu eline alarak,
—Yolunuz açık olsun, dedi.

Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi sözcüklerden sonra konur.

Hayır, buradan ana caddeye çıkamazsınız.
Haydi, hep birlikte bahçeye çıkın.
Tamam, saat sekizde oradayım.

Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur.

Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz hasretlisini karşılamaya atılan bir genç kadın gibi koltuğundan fırlamış ve ona kapıyı kendi eliyle açmaya gelmişti.

Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır.

7,594 milyar insan
14,7 (on dört tam, onda yedi)
49,99 (kırk dokuz tam, yüzde doksan dokuz)

Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur.

Tarık Buğra, Küçük Ağa, Yağmur Yayınları, İstanbul, 1969.

Hitap için kullanılan sözcüklerden sonra konur.

Yüce İnsan, seni şimdi daha iyi anlıyorum.
Kıymetli Gençler, umarım kısa zaman içinde derslerimize okulda devam ederiz.

Anlam karışıklığını önlemek amacıyla konur.

İhtiyar, Cem’in eski kahramanlıklarını anlattı.
Küçük, parka giderken çok mutluydu.

Özne olarak kullanıldıklarında bu, şu, o zamirlerinden sonra konur.

Bu, onun gibi kimseler için tarif edilemez bir mutluluk.
O, yeni bir maceraya atılmak için hazırlanıyor.

Bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz.

Hem kitap okuyor hem de paragraf sorusu çözüyor.
Ne buradan gidiyor ne de istenenleri yapıyor.
Mehmet de caddenin ucunda göründü.
Pazartesi ya da salı günü bu dersi tekrar edelim.

Şart ekinden sonra virgül konmaz.

Yürümek istiyorsan eczaneye kadar kendin git.
Kitabı okumadıysan neden yorum yapıyorsun?
Ona inanırsan günün sonunda üzülürsün!

Mitat Enç’in eserleri şunlardır: Bitmeyen Gece, Uzun Çarşının Uluları, Selamlık Sohbetleri.
Konularına göre şiir türleri şöyledir: lirik şiir, epik şiir, pastoral şiir, didaktik şiir, satirik şiir.

Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur.

Kamyonun arkasındaki yazı dikkatimi çekti: Ya olduğun gibi görün ya da gözüme görünme.
Okuduğu kitaptaki şu cümlenin altını çizmişti: Yaptıklarımın ne işe yaradığını, bir işe yaramadıkları zaman sorgularsın.

Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur.

Hacivat: Hoş geldin sevgili Karagöz’üm!
Karagöz: Hoş bulduk kel kafalı kara üzüm!
Hacivat: Nereden gelip nereye gidiyorsun bakalım?
Karagöz: Kafam şişti de havasını indirmek için dışarı çıktım.

Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.

Üzgün bir şekilde yavaş yavaş ilerliyordum. Tam bu sırada adam konuşmaya başladı:
— Kışın donar mı bu dere?
Ne diyeyim ben şimdi? Üzüntüm yine dağılıyor:
— Donar. Sonra da çocuklar üstünde kayar, diyorum.

Genel ağ adreslerinde kullanılır.

https:/odsgm.meb.gov.tr
http://turkcedersi.net
http://tdk.gov.tr

Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.

56:8=7, 100:2=50 vb.

Milyonluk şehirlerde de yaşasa insanoğlunun hayatında bir yalnızlık…
Kapıyı açıp da kimseyi göremeyince…

Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen sözcük ve bölümlerin yerine konur.

Bu kitabı D…’in kitaplığından almış.
Otobüsün B…’a yaklaştığını söylüyordu.

Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan sözcük veya bölümlerin yerine konur.

…Bu ihtiyar adam, senelerden beri buralarda. Bırakmış uzak denizlerini, eşini, dostunu, çocuklarını gelmiş bu ıssız adaya.

Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur.

Bir elimle sol tarafı gösterdim…
Şimdi onu nasıl kızdırmalı bilmem ki…

Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur.

Yarı sahadan rakip kaleye ilerleyen futbolcuya bağırıyordu:
— Haydi oğlum… Koşsana be… Vur şu topa!..

Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir.

– O kadar ehemmiyet verilmeye değer miydim?
– Ya hastaysanız!..
Nasıl da akşam oldu?.. Nasıl da yavrucaklar sustu?..

Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır.

— Hangi kuşları seversiniz?
— Serçeyi ve ardıç kuşunu severim.
— Peki, bitkilerden hangisini?
— …
— Fesleğeni sevmez misiniz?
— Bayılırım fesleğene.

Üç nokta yerine iki veya daha çok nokta kullanılmaz.

– Orada mısın Fatih?
– Buradayım!..
– Ne yapıyorsun aylak aylak?
– Gemi…

Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur.

– Adınız?
– Fahrettin.
– Yaşınız?
– Yirmi gün sonra otuz dört olacağım.

Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır.

Tonyukuk (646? – 726?) Göktürk Kağanlığı’nın önemli liderlerindendir.
1785 (?) yılında doğan Dadaloğlu’nun doğum yeri Kayseri’nin Tomarza (?) ilçesidir.
Kars’tan buraya sekiz saatte (?) gelmiş.

Soru anlamı katmayan mı / mi ekinden sonra soru işareti konmaz.

Kızıyla vakit geçirdi mi keyfi yerine gelirdi.

Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur.

Yemekten sonra Türk kahvesi mi istersiniz, çay mı?

Aşk olsun!
Vah vah! Şu kadarcık yavruya böyle mi davranılır?
Yazık!
Oh be! Şimdi keyfim yerine geldi.

Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur.

Ey Türk gençliği!
Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri! (Atatürk)
Hey! Nereye gidiyorsunuz?
Dikkat et! Elin yanacak.

Ünlem işareti cümlenin sonuna da konulabilir.

Eyvah! Derse geç kaldım.
Eyvah, derse geç kaldım!
(İki örnekte de ünlem işaretinin kullanımı doğrudur.)

Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır.

Bugün sahaya kendi çıksa en az üç gol (!) atarmış.
İkide bir ne kadar yakışıklı (!) olduğunu anlatıyor.

Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır.

Kutadgu Bilig’i -Türk edebiyatındaki ilk siyasetnameyi- okuyormuş. (Ara söz)
Sinemadaki görevli -nereden tanıyorum bu adamı- koltuklarımızı gösterdi. (Ara cümle)

Sözcüklerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır.

göz-lük-çü-lük
duy-ur-acak-mış
kalem-lik-ler-im

Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır.

gül-, yaz-, çöz-, çık- vb.

İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur.

-cı -ı -gı -lık -ımsa- -la- -tır-

Heceleri göstermek için kullanılır.

Türk-çe,
çay-dan-lık,
kü-tüp-ha-ne
prog-ram
e-lek-trik

Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek için sözcükler veya sayılar arasında kullanılır.

Türk-İtalyan ilişkileri
Ural-Altay dil grubu
09.10-12.50
Denizli-Ankara yolu
1939-1945 İkinci Dünya Savaşı

Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz.

Derse beş on kişi katılıyor.
Bu yazarın söyledikleri otuz kırk yıl sonra belki anlaşılır.

Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.

50-20=30
140-60=80
80-15=65

Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır.

-6 °C
-13 °C
-2 °C

—Sen ne olacaksın büyüyünce?
—Ben, boyacı olacağım.
—Ne boyacısı?
—Kundura boyacısı.
—Neden kundura boyacısı.
—Ya, ne olayım?

Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir.

HATİCE ANA — Sizler sağ olun, vatan sağ olsun.
REŞAT — Bu vatan sizin gibi anaların, kadınların omzunda yükselecektir. Yetiştirdiğiniz evlatlar bu vatanı daima savunacaklardır.

Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde uzun çizgi kullanılmaz.

Bir anda bana dönüp söylenmeye başladı:
“Ben sana bu işin sonu kötü olacak demedim mi?”

Ben giderim adım kalır / Dostlar beni hatırlasın / Düğün olur bayram gelir / Dostlar beni hatırlasın.
Can kafeste durmaz uçar / Dünya bir han konan göçer / Ay dolanır yıllar geçer / Dostlar beni hatırlasın.
Aşık Veysel ŞATIROĞLU

Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur.

Kıbrıs Şehitleri Cad. No.: 3/5 Pamukkale / DENİZLİ

Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

02/XI/1988, 01/XII/2015 vb.

Eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır.

-cı/ -ci/ -cu/ -cü, -dı/ -di/ -du/ -dü vb.

Genel ağ adreslerinde kullanılır.

https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/noktalama-isaretleri-aciklamalar/

Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.

70/2=35

Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır.

g/sn (gram/saniye)

Yer bildiren özel isimlerde ya da belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde kısaltmalı söyleyişten sonra kesme işareti kullanılır.

Hisar’dan
Boğaz’dan
Yukarıda adı geçen Yönetmelik’in 2’nci maddesine göre…

Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır.

Karacaoğlan’ın (1606-?)
Şevket Süreyya’nın (Aydemir)

Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz.

İstiklal Marşımızın güzelliği, Konya Ovamızın bitki örtüsü, Kuşadamızdaki liman vb.

Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz.

Türklük
Türklerin
Türkçenin
Fatih Sultan Mehmetler
Müslümanlıkta

Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz.

Millî Eğitim Bakanlığının
Mehmet Akif Ersoy Ortaokulunda
Yeşilay Derneğinden
Mavi Köşe Bakkaliyesinden
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığının

Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.

Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

Bu kitabı onun kitaplığında da görmüştüm.

Kişi adlarından sonra gelen saygı ve ünvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur.

Kenan Bey’e, Leyla Hanım’dan, Sabri Efendi’ye, Enver Paşa’ya; Türk Dil Kurumu Başkanı’na vb.

Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur.

MEB’in, TDK’de, BM’nin, ABD’den, TV’ye vb.

Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur.

2005’te, 2’nci madde, 6’ncı kat; 8,10’luk, 9,65’lik, 657’yle vb.

Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur.

Başvurular 31 Ocak’a kadar sürecektir.

Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır.

Bir ok attım karlı dağın ardına
Düştü m’ola sevdiğimin yurduna
İl yanmazken ben yanarım derdine
Engel aramızı açtı n’eyleyim (Karacaoğlan)

Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur.

a’dan z’ye kadar, Türkçede -lık’la yapılmış sözler vb.