5. Sınıf Dil Yapıları – a. İsimler Konu Anlatımı
5. Sınıf “İsimler” konu anlatımı Türkiye Yüzyılı Maarif Modeline göre hazırlanıp sitemize yüklenmiştir.
İsim (Ad)
Varlıkları ve kavramları karşılayan sözcüklere isim (ad) denir.
| kuş sepet sınıf kaşık halı perde yastık masa |
kalem mum Dünya arkadaş soba vazo ev |
Fiil (Eylem)
İş, oluş ve hareket bildiren sözcüklere fiil (eylem) denir.
| Buldum Koşalım Sevdik Unutmuşsun Sormuşlar Konuştuk Gideceğiz Uçtular |
Söylediniz Saymış Pişiyorlar Görmüşler Oturalım Dinledim Aradık |
Bir sözcüğün isim mi, fiil mi olduğunu anlamak için sözcüğe mastar eki (-mak/-mek) getirebiliriz. Eğer sözcük anlamlı olursa fiil, anlamsız olursa isimdir.
Defter (“mek”) : Anlamsız olduğu için “isimdir”.
Tablo (“mak”) : Anlamsız olduğu için “isimdir”.
Fare (“mek”) : Anlamsız olduğu için “isimdir”.
Bardak (“mak”) : Anlamsız olduğu için “isimdir”.
Sus (“mak”) : Anlamlı olduğu için “fiildir”.
Konuş (“mak”) : Anlamlı olduğu için “fiildir”.
Üzül (“mek”) : Anlamlı olduğu için “fiildir”.
Çöz (“mek”) : Anlamlı olduğu için “fiildir”.
Bazı sözcüklerin isim ya da fiil olma durumları kullanıldıkları cümleye göre değişiklik gösterebilir. Bu yüzden sözcüğün cümledeki anlamı göz ününe alınmalıdır.
| Kardeşim köydeki | atlara isim |
çok iyi bakıyor. |
| Elindeki taşları dereye | attı. fiil |
| Tahtadaki örnekleri defterine | yazmış. fiil |
| Önümüzdeki | yaz isim |
dedemlere gideceğiz. |
İsimler, özelliklerine göre 3 ana başlıkta incelenir.
A. Varlıklara Verilişlerine Göre İsimler
1. Özel İsim
Evrendeki tek bir varlığı ifade eden isimlere özel isim denir.
Kişi ad ve soyadları, kıta, devlet, ülke, millet, yer, eser, kurum, kuruluş, gezegen isimleri vb. özel isimdir.
| Merve Türker Ege Denizi Almanya Yaprak Dökümü Atatürk İlkokulu Malatya Afrika Türk Dil Kurumu Türk Ağrı Dağı Mars Cumhuriyet Mahallesi Ahmet Ayşe Hanım Mustafa Kemal Paşa Doktor Ali Bey Türkiye Cumhuriyeti Asya İngiliz Almanya Türkçe |
Hristiyan Arı Yayıncılık Ülkü Ortaokulu Eğirdir İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü Türk Tarih Kurumu Sünnilik Çince Venüs Büyükayı Uranüs Güneş Resmî Gazete Hürriyet Meraklı Minik Yaban Karadeniz Uşak Vatan Mahallesi Tokmacık kasabası |
Özel isimler büyük harfle başlar ve özel isimlere getirilen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
Türkiye’nin
İstanbul’da
Ahmet’ten
Isparta’nın
Atatürk Bulvarı’ndan
Mevlüt Bey’in
Edirne’ye
Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.
Aydınlı
Selçuklular
İngilizcenin
Kahramanmaraşlı
Kahramanmaraşlıyım
İngilizce
Elifler
Türklerin
2. Cins İsim
Aynı türden varlıkları ve kavramları karşılayan isimlere cins isim denir.
| ağaç komşu fırtına gökyüzü bulut harita defter armut |
kuş çanta ev bebek zeytin lamba askı telefon koltuk |
Cins isimler, kullanıldıkları cümleye göre özel isim olarak da kullanılabilir.
Öğretmenine bir demet gül getirmişti. (Cins isim)
Arkadaşım Gül bazen bize ders çalışmak için gelir. (Özel isim)
B. Varlıkların Sayılarına Göre İsimler
1. Tekil İsim
Aynı türden varlıkların yalnızca birini karşılayan isimlere tekil isim denir.
| çocuk top silgi dolap kaya insan bisiklet fincan pencere |
tavşan portakal kazak köpek yastık uçak karanfil koltuk televizyon |
2. Çoğul İsim
Aynı türden olan birden çok varlığı karşılayan isimlere çoğul isim denir.
“-lar/-ler” ekleriyle isimler çoğul yapılır.
| çocuklar toplar silgiler dolaplar kayalar insanlar bisikletler fincanlar pencereler |
tavşanlar portakallar kazaklar köpekler yastıklar uçaklar karanfiller koltuklar televizyonlar |
Çoğul eki olan “-lar/-ler”, cümleye farklı anlamlar katabilir.
Sanmasınlar ki Mustafa Kemaller tükenir. (Benzerlik)
Ayşeler yarın akşam bize gelecek. (Aile)
Beş yaşlarında bir çocuk kaybolmuş, parkta ağlıyordu. (Yaklaşık)
3. Topluluk İsmi
Çoğul eki almadığı hâlde çoğul anlam taşıyan ve birden çok varlıktan oluşan topluluğu karşılayan isimlere topluluk isim denir.
| aile takım tabur sürü orman deste ordu heyet grup |
düzine küme ekip orman bölük küme takım millet düzine |
Topluluk isimleri, “-lar/-ler” çokluk eklerini alabilir.
Ormanlar
Buketler
Sürüler
Takımlar
Ekipler
Ordular
C. Varlıkların Oluşlarına Göre İsimler
1. Somut İsim
Beş duyu organımızdan en az biriyle algılayabildiğimiz varlıkları ve kavramları karşılayan isimlere somut isim denir.
| rüzgâr bitki çocuk kolonya su ekşi deniz soğuk para |
koku müzik ışık ses sıcak tatlı böcek kar bebek |
2. Soyut İsim
Beş duyu organımızın herhangi biriyle algılayamadığımız, zihnimizde oluşan kavramları karşılayan isimlere soyut isim denir.
saygı
heyecan
sevgi
üzüntü
dürüstlük
öfke
mutluluk
rüya
umut
düşünce
cesaret
kötülük